Avrupa’da daralma beklentiler üstünde
Avrupa Merkez Bankası’nın faiz artışlarına devam ettiğini gözlemlediğimiz temmuz ayında Avrupa kıtası iktisadi denkleminde bir değişikliğe gitmedi. IMF’nin temmuz ayı görünüm raporunda Euro Bölgesi ekonomisinin, Rusya’nın Ukrayna’da başlattığı savaş ve on yılların büyük ticaret şokunun ardından hızlı politika yanıtı ve yoğun temaslı hizmetlerdeki güçlü toparlanma sayesinde kayda değer bir direnç gösterdiği belirtildi.
Ahmet Akyıldız / Baş Ekonomist Ekonomik Araştırmalar Yöneticisi
Hatırlanacağı üzere, Avrupa İstatistik Ofisi (Eurostat)'de, Avrupa Birliği (AB) ve Euro Bölgesi'nin haziran ayı nihai enflasyon verilerinde Euro Bölgesi'nde mayısta yüzde 6,1 olan yıllık enflasyon, haziranda yüzde 5,5 olarak ölçülmüştü.
Genel görünümden özele indiğimizde yıllık enflasyon, haziranda Macaristan'da yüzde 19,9, Slovakya'da yüzde 11,3 ve Çekya'da 11,2 oldu. Söz konusu dönemde enflasyon, İtalya'da yüzde 6,7, Almanya'da yüzde 6,8 ve Fransa'da yüzde 5,3 olarak tespit edildi.
2024 sonlarında görünüm durağana ilerleyecek
2022 Şubat ayından bugüne kadar ekonomik faaliyet cephesinde gözüken negatif ayrışmanın, durağan döneme doğru geçeceği safhaya geliyoruz. Merkez bankalarının piyasalara son dokunuşlarına girdiğimiz 3. çeyrek döneminde finansal koşulların sıkılaşması, reel ücretlerin azalması ve tüketici güveninin düşmesi konuları ana gündem maddeleri olacağı piyasa oyuncuları tarafından kabul edilmiş durumda. IMF raporuna baktığımızda analistler finansal koşullar sıkılaşmaya devam etse bile devam eden sıkı iş gücü piyasası koşulları bağlamında reel gelirlerdeki toparlanma, arz kısıtlamalarının daha da azalması ve güçlenen dış talep ile desteklenen büyümenin 2023 ve 2024 boyunca kademeli olarak toparlanmasının beklenildiği belirtiliyor. Gözlemlerimiz Avrupa Kıtası'nda bu yıl yüzde 0.8–1.05, gelecek yıl yüzde 1,3-1.55, 2025'te yüzde 2.4-2.6, 2026'da yüzde 2-2.2, 2027'de 2.2-2.4 düzeyinde büyümenin olabileceği yönünde. Bu rakamlar *ceteris paribus olarak tüm şartların olağan deviniminde devam etmesi halinde oluşması olası varsayımlar.
Ekonomik aktivite yavaşlaması beklentiler üstü çıkacak
Avrupa'daki daralmanın beklentiler üstünde olacağını düşünüyoruz. Nedenlerine gelince... Yayımlanan Satın Alma Yöneticileri Endeksi'nin (PMI) temmuz ayı için hazırlanan önce verileri Fransa'nın yanı sıra Almanya'da da resesyon işaretleri vereceği sonucu çıkıyor. HCOB Almanya Öncü Bileşik PMI, temmuzda hazirandaki 50,6 puandan 48,3 puana geriledi. Alman ekonomistlerin ve Alman Ekonomik Araştırmalar gruplarının beklentileri, Bileşik PMI'nın 50,2 puanda tutunacağı yönündeydi. Kendi ülkelerine dair bu denli uzak tahminlerde bulunulması kaygı verici. Haziran İmalat PMI'ın bir ay içerisinde 40,6 puandan 38,8 puana iniş sergiledi. Ağustos içerisinde Alman ve Fransız iktisatçıların bu durumu Çin'e bağlayıp kendi hatalarını göz ardı edeceğine de şahit olmamız olası duruyor.
Avrupa enflasyonu uzun süre varlığını koruyacak
Düşük ihracat talebi, iç tüketimde yaşanan daralma gibi sebeplerde manşet enflasyonda rahatlamanın başladığını görmüş olmamıza rağmen kalıcı enflasyondan kurtulmak için önümüzde en azından 18 aylık bir dönem olduğunu kabullenmemiz gerekiyor. Türkiye'nin en kısa zamanda Avrupa ihracat pazar payını Asya ve Afrika özelinde artırarak kırılganlığını çeşitlendirme yoluyla azaltması gerekiyor.
Almanya'da nitelikli iş gücü ihtiyacı sorunu nasıl çözülecek?
Almanya Merkez Bankası (Bundesbank), ülke ekonomisindeki resesyonun, gelen taleple sona ermesinin beklendiğini bildirmesine rağmen nitelikli iş gücü kayıpları sebebiyle istenilen performans düzeyinin yakalanmasından korkulduğunu kaydetti. Yaptığımız hesaplamalarda önümüzdeki 24 aylık dönemde iş gücü katılımına en azından 300 bin işçi alınmasının gerekliliği ortaya çıkarken, özellikle ağır sanayi, imalat ve gemi/tersane ve ihracat sahalarında bu gereksinimin karşılanmasının kolay olmayacağının altını çizmek istiyorum.
Fransa gösteriler ve grevlerle çalışmayı unuttu
Paris sokaklarında yaşanan gösterilerden çalışmayı unutan Fransız halkı vergilerde yaşanan kesintiler sebebiyle iç tüketimde yavaşlamaya gitmiş durumda. Toplumun dışlanan kesimlerine karşı özgürlüğü savunan sendikalar, söz konusu vatandaşlık eşitliğine geldiğinde sessizlik içerisindeler. Paris merkezli gösterilerin turizm gelirlerine et- kisinin yükünü yıl sonuna doğru göreceğimizi düşünüyorum.
İngiltere ekonomisi soğutma evresine geçti
İngiliz Ulusal İstatistik Ofisi (ONS) verilerine göre, İngiltere ekonomisi nisandaki yüzde 0,2'lik büyümenin ardından mayısta yüzde 0,1 küçüldü. Beklenti, ekonomik daralmanın mayısta yüzde 0,3 olacağı yönündeydi. İngiliz ekonomisi, son 3 ayda ise büyüme göstermedi.
ONS verilerine göre, hizmet sektöründe cılız bir hareketlenme yaşanırken, bilgi teknolojileri sektörü güçlü bir ay geçirdiği görüldü. Son 3 ayda ise ekonomi genel olarak bir büyüme göstermemesi ise Avrupa kıtasıyla uyum gösteren bir diğer gelişme oldu.
BRICS yeni Kalkınma Bankası'nın nitelikli potansiyeli
Fransız hükümeti topallamakla meşgul Avrupa Birliği'nden ümidini keserek önce Çin Halk Cumhuriyeti'ne son günlerde ise BRICS ülkelerine çıkarmalar yaptı. Macron'un gelecek başkanlığı garanti altına alması için gerekli ortaklık BRICS gibi gözüküyor. Derlenen bilgiler de bu ana kadar toplam değeri 32 milyar ABD Doları olan 90'dan fazla projeyi onaylayan grubun, küresel enerji fiyatlarında gözüken artışa rağmen yatırımlarına devam etmesi ve özellikle FDI doğrudan yatırımlarda söz sahibi olmaya başlaması önemli bir gelişme.
Fransa ekonomisin resmini çektiğimizde karşımıza çıkan tablo şu şekilde. Kamu maliyesindeki dengesizlikler iç yatırımı düşürmesinden dolayı büyüme projeksiyonları durmadan revize ediliyor. Almanya ve İtalya ölçeğindeki rakipler ayrışırken Fransız şirketlerin ve holdinglerin rekabet gücünün zayıf olması gibi birçok olumsuz unsur kısa vadede rating puanlarına da direkt etki edebilir.
Asya'nın ekonomik görünümü
Çin ve Asya'nın görünümünün küresel aktiviteye yakınlaştığı temmuz ayında beklentiler altında sonuçlanan büyüme verileri Asya borsalarının iştahını kaçırdı. İnşaat sektöründe gözüken cılız toparlanma sonucunda Çin'de genç işsizlik oranı mayıs ayındaki yüzde 20,8'den haziran ayında yüzde 21,3'e yükselirken, Bangladeş ve Hindistan'da da benzer sonuçlar ortaya çıktı. Eyaletlere yönelik teşvik paketlerinde geç kalındığına dair algının yükseldiği bir ortamda, ticaret açığı vermek istemeyen Hindistan ve Çin'in soğutma evresinde bir hayli dikkatli olması gerekiyor.
Nitelikli teknoloji ve kilogram başına yüksek getirili ihraç malları haricinde segmentlerde daralmanın görüldüğü bu iki ülkede, artmaya başlayan emtia fiyatlamaları da Eylül ayından itibaren sorun olarak ortaya çıkacak bir diğer risk faktörü. Özellikle pirinç, mısır ve buğday 'da gözükebilecek yukarı yönlü hareketler dikkatle takip edilmeli.
Hindistan Başbakanı Modi, gündemi değiştirmek için risk alabilir
Kültürel ve dini motiflerin bir arada tutulmaya çalışıldığı Hindistan'da Başbakan Narendra D. Modi gerginliklerin yükselmesi için riskli hamleler yapıyor. Kuzey ve güney eyaletler arasında arttan gelir eşitsizliği sorununa bir türlü çözüm bulamayan Hindistan'da, yüksek yolsuzluk seviyesi ve bürokrasinin özellikle adalet bakanlığının dini gruplar arasında ayrışmaya gitmesi ülkenin gidişatına yönelik soru işaretlerini arttırmış durumda. Hindistan'a yönelik jeopolitik risk algımızı durağandan negatife çevirdiğimiz tem- muz ayında, ileriye yönelik sorunların artmasından da endişe etmekteyiz.
ABD'de genel görünüm
Temmuz ayına Goldman Sachs'ın ileriye yönelik pozitif tahminlemeleri ve Hazine Bakanı Yellen'in açıklamalarının damga vurduğu ABD ekonomisinde son viraja yaklaşılmış durumda. Son faiz artışı kanalına doğru ilerlediğimiz bugünlerde çekirdek enflasyona yönelik karamsarlığın azalması önemli bir gelişmeydi. Bununla birlikte Çin'in kronikleşmeye başlayan durgunluk sinyalleri Wall Street'in boğa piyasasına dönüşümündeki en büyük ayak bağı.
Enflasyon iki yılın en düşük seviyesinde
ABD'de aylık tüketici enflasyonu yüzde 0,2 ile beklentilerin altında kaldı. Çekirdek enflasyon haziran- da yüzde 4,8 ile beklentilerin altında gerçekleşti. Piyasalarda tüketici enflasyonunun haziranda yıllık bazda yüzde 3,1, aylık bazda yüzde 0,3 olması bekleniyordu. Çekirdek TÜFE'nin ise yıllık yüzde 5 olması bekleniyordu. Enflasyon mayısta beklentilere paralel gelerek yıllık bazda yüzde 4 oldu, aylık bazda yüzde 0,1 olmuştu. Bu verilerle birlikte ABD'de enflasyon 2 yılın en düşük seviyesine indi.
Wall Street Journal'ın yaptığı ankete katılan ekonomistler, ABD'nin gelecek 12 ayda bir resesyon görme ihtimalini yüzde 54 olarak tahmin ederken, Goldman Sachs yakın zamanda bunun olma ihtimalini yüzde 25'ten yüzde 20'ye düşürdü.
Firmanın baş ekonomisti Jan Hatzius, bunun nedeni olarak hala güçlü olan iş gücü piyasası ve gerçek harcanabilir kişisel gelir artışındaki toparlanmayı gösteriyor.
'Yumuşak iniş'e doğru ilerliyor
Ay içerisinde ajanslara düşen haberde Goldman Sachs önemli açıklamalarda bulundu. Goldman ABD ekonomisinin 'yumuşak iniş'e doğru ilerlediğini ve hisse senetlerinin Çin ve Avrupa'dakilerden daha yüksek kazanç getirebileceğini öngördü. Veri setine baktığımızda, ABD'de yıllık tüketici enflasyonu haziranda beklentilerin altında kalarak yüzde 3 oldu.
Hazine Bakanı Yellen'den ümit dolu sözler
Yellen, G20 toplantıları için gittiği Hindistan'da Bloomberg'e verdiği röportajda, Çin'in yeniden açılma sonrasında beklenenden daha yavaş büyüme kaydettiğine işaret ederek, Asya'daki birçok ülkenin ekonomilerinde büyümeyi teşvik etmek için güçlü Çin büyümesine güvendiğini ifade etti. Çin'deki yavaş büyümenin ABD ekonomisi için de bazı olumsuz etkileri olabileceğini aktaran Yellen, "Büyüme yavaşladı ancak iş gücü piyasamız oldukça güçlü olmaya devam ediyor. Bir resesyon beklemiyorum. En son enflasyon verileri, enflasyonu düşürmede ilerleme kaydettiğimiz konusunda oldukça cesaret verici" diye konuştu. Goldman analistlerinin aksine Çin büyümesinin ABD şirketler açısından öneminin daha da farkında olan Yellen ABD'nin Çin'e giden yatırımlara yönelik yarı iletkenler, kuantum ve yapay zekayı kapsayan yeni kararlar çıkarabileceğinin altını çizdi. Perakende ve orta ticari segmentte birbirlerine ihtiyaçları olduğunu belirten hazine bakanı, Çin'in global deve dönüşümde yavaşlama için çelme takma fırsatını kolladıklarını da belirtmeden edemedi.
Avustralya yaralarını iyileştirme eğiliminde
Avustralya ekonomisi, hükümetin devam eden teşvik çabalarına rağmen iç tüketim isteksizliğinin önüne geçmek için mücadelesini sürdürüyor. Derlediğimiz son veriler, en büyük ticaret ortaklarından birisi olan Çin'in imalat sektörünün haziran ayında üst üste üçüncü ay küçüldüğünü gösterirken hizmet sektöründeki büyümenin de yavaşladığı görülüyor. Çin'in nezle olduğu bir ortamda Avustralya'nın gözünü biraz daha Kuzey Amerika pazarına yöneltmesi yararlı olabilir.
Avustralya İstatistik Bürosu'nun verilerine göre ülkenin ticaret dengesi, mayıs ayında 11,79 milyar Avustralya dolarına yükselerek 10,50 milyar A$'lık beklentileri boşa çıkardı ve nisan ayındaki 11,16 milyar A$'lık fazlanın biraz üzerine çıktı. Avustralya'nın ticaret fazlası da büyük ölçüde artan yakıt ve mamul mal ihracatı sayesinde dokuz ayın en düşük seviyesinden toparlandı. Ancak ülkenin önemli demir cevheri ve metal ihracatı, Çin'deki talebin kötüleşmesi nedeniyle mayıs ve haziran aylarında da gerileme kaydetti. Güçlü ithalat verileri, artan faiz oranları ve yüksek enflasyona rağmen Avustralya'daki yerel talebin bir nebze de olsa sağlam kalması ileriye yönelik beklentileri yukarı yönlü revize ettirebilir.
