Danıştay’dan yetkili döviz müesseselerine müjde
Danıştay’dan yetkili döviz müesseselerine beklenmedik bir müjde geldi. Maliye’nin ısrarla kabul etmediği bir hakkı, Danıştay yetkili döviz müesseselerine vererek inanılmazı güç bir karara imza attı. Danıştay’ın konu ile ilgili kararında yer alan, amacı aşan yorum yapılmayacağı ve vergilendirme kıyas yasağının göz önündü bulundurulması oldukça dikkat çekici.
Danıştay'dan gelen müjdeli haber, yetkili döviz müesseselerinin yüzde 5 uyumlu mükellef indiriminden faydalanıp faydalanamayacakları ile ilgili.
Kanunda yer alan şartları taşıyan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri, yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannameleri üzerinden hesaplanan verginin yüzde 5'ini, ödemeleri gereken gelir ve kurumlar vergilerinden doğrudan düşerek, kalanını ödüyor (GVK Mad. mükerrer 121). İndirim uygulamasının usul ve esasları ise Maliye tarafından çıkarılan tebliğlerle belirlenmiş bulunuyor (301, 312 ve 317 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğleri).
Yüzde 5 uyumlu mükellef indirimi, çağdaş vergiciliğin en güzel örneklerinden birisi ve vergiye uyumlu mükelleflere sağlanan güzel bir imkan. Sadece orana bakarak yüzde 5 indirimi küçümsemeyin! Çünkü, indirim tutarı beyanname üzerinden hesaplanan verginin büyüklüğüne göre değişiyor. Tabii, indirim tutarı sınırsız değil, bir üst sınırı var. İndirim tutarı 2023 yılında verilen/verilecek olan yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamelerinde en fazla 4 milyon 400 bin lira olabiliyor. Yani, ödeyeceğiniz vergiyi, 4 milyon 400 bin lira daha az ödeyebiliyorsunuz.
Yüzde 5 indirimden hangi mükellefler yararlanabiliyor?
- Ticari, zirai veya mesleki faaliyeti nedeniyle gelir vergisi mükellefi olanlar,
- Kurumlar vergisi mükellefleri (Finans ve bankacılık sektörlerinde faaliyet gösterenler, sigorta ve reasürans şirketleri, emeklilik şirketleri ve emeklilik yatırım fonları hariç) yararlanabiliyor.
İndirim hangi vergiler için geçerli?
Yüzde 5 vergi indirimi uygulaması, sadece gelir ve kurumlar vergisi için geçerli. KDV, damga vergisi, MTV, ÖTV, veraset ve intikal vergisi, emlak vergisi, değerli konut vergisi vb. için yüzde 5 indirim uygulanmıyor. Vergi indirimi, kapsama giren ve gerekli şartları taşıyan mükelleflerin yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannameleri üzerinden hesaplanan verginin yüzde 5'inin, vergi dairesine ödenmesi gereken gelir veya kurumlar vergisinden indirilmesi (düşülmesi) şeklinde uygulanıyor.
Şartları taşıyan mükellefler, yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannameleri üzerinden hesaplanan gelir veya kurumlar vergisinin yüzde 5'ini, vergi indirim tutarı olarak hesaplıyorlar. Vergi indirimi tutarı, her hal ve takdirde 4 milyon 400 bin liradan fazla olamıyor. Hesaplanan indirim tutarı, öncelikle bu beyannameler üzerinden ödenmesi gereken gelir veya kurumlar vergisinden düşülüyor, yani mükellefler vergi indirim tutarı kadar daha az vergi ödüyorlar. Vergi indirimi tutarının ödenmesi gereken vergiden fazla olması halinde ise kalan tutar, yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinin verilmesi gereken tarihi izleyen bir tam yıl içinde mükellefin beyanı üzerine tahakkuk eden diğer vergilerinden mahsup edilebiliyor. Ancak, bu süre içerisinde mahsup edilemeyen tutarlar mükelleflere iade edilmiyor. Yani, iade hakkı ortadan kalkıyor.
Yetkili döviz müesseseleri yüzde 5 indirimden faydalanabilir mi?
Maliye'ye göre yararlanamıyor, Danıştay'a göre ise yararlanması gerekiyor. İşte ayrıntılar: Maliye, yetkili döviz müesseselerinin madde metninde yer alan "finans ve bankacılık sektörlerinde faaliyet gösterenler" kapsamında bulunduğunu, bu nedenle bunların yüzde 5 uyumlu mükellef indiriminden faydalanamayacağı görüşünde.
Peki, Danıştay'ın bu konudaki görüşü nedir?
Danıştay'ın bu konudaki görüşü, yetkili döviz müesseselerinin yüzde 5 uyumlu mükellef indiriminden yararlanabileceği şeklinde. Konu hakkında verilen bir kararda; "Davanın esas itibariyle yetkili döviz müesseselerinin "finans ve bankacılık sektöründe faaliyet gösteren şirket" kapsamında değerlendirilip değerlendirilemeyeceği ile ilgili olduğu, yetkili müesseselerin "döviz, kıymetli maden ve kıymetli taşlara ilişkin işlem yapmasına izin verilen anonim şirketler" olarak tanımlandığı (32 sayılı TPKKH Karar, Mad. 2/c), 5411 sayılı Bankacılık Kanunu'nun 3. Maddesinde ise finansal kuruluşun, "kredi kuruluşları dışında kalan ve sigortacılık, bireysel emeklilik veya sermaye piyasası faaliyetlerinde bulunmak veya bu Kanunda yer alan faaliyet konularından en az birini yürütmek üzere kurulan kuruluşlar ile kalkınma ve yatırım bankaları ve finansal holding şirketlerini ifade ettiğinin düzenlendiği, bankalar ve özel finans kurumları ile yetkili müesseselerin birbirinden farklı alanlarda faaliyette bulunduğu, döviz, kıymetli maden ve kıymetli taşların alım satımı ile uğraşan yetkili müesseselere, faaliyet alanları dışındaki bankacılık ve finans sektörünü düzenleyen kuralların kıyasen uygulanmasının mümkün olmadığı, GVK mükerrer 121. Maddede bu indirimden yararlanamayacak kurumlar vergisi mükelleflerinin parantez içinde sınırlı olarak sayıldığı ve bunlar arasında yetkili müesseselere yer verilmediği, bu nedenle yetkili döviz müesseselerinin yüzde 5 uyumlu mükellef indiriminden yararlanmasına kanunen engel bir durum olmadığına" hükmedilmiş bulunuyor (Danıştay 9. Dairesi'nin 08.06.2023 tarihli ve E.2021/3832, K.2023/2208 sayılı Kararı).
Uygulama değerlendirilmeli
Kişisel görüşümüz ve değerlendirmemiz: Bu konuda Danıştay haklı, Maliye'nin düzenlemesi eksik! Yani, bu konuda Danıştay haklı, verdiği karar da son derece doğru ve yerinde. Yukarıda özetine yer verdiğimiz kararda da belirtildiği üzere, yetkili döviz müesseselerinin "finans ve bankacılık sektöründe faaliyet gösteren şirket" olarak değerlendirilmesi mümkün değil. Yetkili döviz müesseselerinin kıyasen "finans ve bankacılık sektöründe faaliyet gösteren şirket" olarak değerlendirilerek yüzde 5 uyumlu mükellef indiriminden yararlandırılmaması yanlış bir uygulama. Bunun için sadece Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 32. Maddesine bakılması yeterli. Söz konusu maddede, kazançlarına yüzde 30 kurumlar vergisi oranı uygulanacak şirketler sayma yöntemiyle "bankalar, 6361 sayılı Kanun kapsamındaki şirketler, elektronik ödeme ve para kuruluşları, yetkili döviz müesseseleri, varlık yönetim şirketleri, sermaye piyasası kurumları ile sigorta ve reasürans şirketleri ve emeklilik şirketleri" şeklinde sayılmış bulunuyor. Yani, yetkili döviz müesseselerinin yüzde 5 uyumlu mükellef indiriminden yararlanmaması isteniliyorsa, 32. Maddede olduğu gibi yetkili döviz müesseselerinin de GVK mükerrer 121. Madde metninde açıkça belirtilmesi gerekirdi. Bu şekilde özel bir belirtme yapılmadığına göre, yetkili döviz müesseselerinin yüzde 5 uyumlu mükellef indiriminden yararlanmasına engel bir durum da bulunmuyor.
Sonuç olarak;
Yukarıda belirtilen Danıştay Kararı'na göre, yetkili döviz müesseselerinin yüzde 5 uyumlu mükellef indiriminden yararlanmaları mümkün. Söz konusu Karar ile, önemli bir sorun daha mükellefler lehine çözümlenmiş bulunuyor. Rahmetli Hocam Prof. Dr. Şükrü Kızılot'un da sıkça belirtiği gibi: "İyi ki Danıştay var!"
