Buffet Olmak / Adil Uçar yazdı

30 Ağustos'ta 91'inci yaşından gün almaya başlayan Warren Buffett rekor zarardan sonra yılın ikinci yarısında şirketini kara geçirmeyi başardı. Pandemi döneminde ilk kez alıcı tarafa geçen ve iki işlem gerçekleştiren Buffet yeni stratejisini ABD ekonomisine karşı kurguluyor…

Berkshire Hathaway 8 Ağustos'ta, 2020 ikinci çeyrek sonuçlarını açıkladığında kimse büyük bir sürpriz beklemiyordu. İlk çeyrekte 49,7 milyar dolar açıklanan zarar ikinci çeyrekte yerini 26,3 milyar dolar kara bıraktı. Böylece şirketin ilk yarıdaki zararı 23,4 milyar dolara geriledi. Evet, 80 milyar dolar serveti ile dünyadaki en zengin dördüncü kişi olan 1938 doğumlu Warren Buffett'ın şirketinden bahsediyoruz. Şirketin rekor zararı ne kadar beklenmedikse Buffett'ın bu zararı telafi etmesi de o kadar bekleniyordu. Sonuçta dünya finans ve yatırım camiasının bir nevi taptığı; efsane, yatırım gurusu, Omaha Kahini ve bilimum ne kadar övücü sıfat varsa arka arkaya sıraladığı Buffett söz konusu olduğunda herkes durup bir kere daha düşünüyor.

BUFFET OLMAK

Berkshire Hathaway'in Koç Holding'in piyasa değeri kadar zarar etmesine ve bu zararı çıkartmaya başlamasına gelmeden önce Buffett'ı özellikle genç yatırımcı adaylarının çok iyi incelemesi gerekiyor. Borsa ile ilgilenenlerin her yerde sürekli karşısına çıkan Buffett'ın yatırım stratejisi öğretici olabilir ancak öncelikle kendisinin bildiğimiz ya da 'anladığımız' anlamda bir hisse yatırımcısı olmadığını bilmek gerekiyor. Klasik borsa yatırımcısı elindeki belirli miktar parayla -bin, 5 bin ya da 100 bin…- hisse alır. Kimi uzun kimi kısa vadede kendi belirlediği kriterlere göre işlem yapar. Buffett böyle bir yatırımcı değil. Yaptığı yatırımlar incelendiğinde Buffett'ın daha çok şirketin yönetim kuruluna girerek geleceğiyle ilgili kararlarda önemli rol oynadığı görülüyor. Bu durum daha çok 'sahiplik' veya 'ortaklık' ile tanımlanabilir. Buffett hisse senedini alıp Omaha'daki 62 yıldır değiştirmediği ve 31 bin 500 dolara satın aldığı evinde oturarak hissenin değerlenmesini beklemiyor. Yatırım yaptığı şirketin karar mekanizmalarına girerek işi büyütüyor. Bir diğer yatırım şekli ise şirketlerle anlaşıp avantajlı fiyat ya da temettü ayrıcalıklarıyla hisse alması. Bildiğimiz anlamdaki hisse yatırımlarını ise çok ama çok iyi bildiği sektör hatta şirketlere yapıyor. Bu detaylar çok önemli çünkü Buffett'ın yıllara dayanan başarısındaki en kritik ve popüler basının genelde es geçtiği noktalar bunlar.

BABASI BORSA SİMSARIYDI

Gelin biraz geçmişe gidelim ve Buffett mucizesinin nasıl şekillendiğine bakalım. Warren Buffett üç çocuklu bir ailenin ortanca çocuğu olarak 1930'da Omaha, Nebraska'da dünyaya geldi. Babası Howard Buffett, dört kez ABD Kongre üyeliğine seçilen borsa simsarıydı. İlk hisse senedini yatırımını 11 yaşındayken Cities Srevice şirketinin üç hissesini tanesi 38,25 dolardan alarak yaptı. Ancak işler istediği gibi gitmedi ve aldığı hisseler 27 dolara kadar düştü. Daha sonra hisseler 40 doları bulunca hemen elinden çıkardı. Eğer belli bir süre daha bekleseydi hisselerinin tanesini 202 dolardan satabilecekti. Buffett ilk hisse senedi yatırımından dersler çıkardığını söyler: Ani fiyat düşüşleri karşısında sabırlı olmalı, kısa vadeli bir kazanç uğruna hisseleri hemen elden çıkartmamalı ve para kazanmak için uzun vadeli düşünmeli. Babası Kongre üyesi bir borsa simsarı olsa da Buffett yan gelip yatmayı değil çalışmayı tercih etti. 13 yaşına geldiğinde gazete dağıtmaktan araba yıkamaya, pinball masası alıp dükkanlara yerleştirmeye kadar pek çok iş yaparak 10 bin dolar (yaklaşık günümüzün 100 bin doları) toplamayı başardı.

1947'de Wharton School of the University of Pennsylvania'da üniversite öğrenimine başladı. Burada ticari girişimler üzerine yoğunlaştı. 1949'da Nebraska Üniversitesi'ne transfer odu ve 19 yaşında İşletme Bölümü'nden mezun oldu. Henüz yedi yaşındayken kütüphaneden alarak okuduğu 'Bin dolar kazanmanın bin yolu' kitabı gibi 1949'da da Benjamin Graham'ın 'Akıllı Yatırımcı' kitabını okuması hayatını değiştirdi ve 'değer yatırımı' kavramına odaklandı. Nitekim Harvard Business School çok genç olduğu gerekçesiyle kendisini reddettiğinde Graham'ın öğrencisi olmak için masterını Colombia Üniversitesi'nde yaptı. Bu dönemde Graham Buffett'ın mentoru oldu.

İLK PORTFÖY BÜYÜKLÜĞÜ 105 BİN DOLARDI

Mezun olduğunda Wall Street'te çalışmasına hem babası hem de Graham karşı çıktı. Ne var ki Graham kendi yanında çalışmasına da izin vermedi. Böylece Buffett Omaha'ya dönerek iki yıl borsa simsarlığı yaptı. Ta ki Graham yanına çağırana kadar. Buffett 1954-1956 arasında mentorunun yanında çalıştı. 1956'da 25 yaşında kayınpederi, kız kardeşi, teyzesi ve üniversite arkadaşlarından oluşan yedi kişiyle Buffett Partnership'i kurdu. Ve efsane, yatırımlarına başladı. Portföy büyüklüğü 105 bin dolar civarındaydı. 1970'te Berkshire Hathaway'in Yönetim Kurulu Başkanı ve CEO'su oldu. Bufett 1965'te Berkshire Hathaway'i hisse başına 12 dolara satın almıştı. Şirket o dönemde tekstil üzerine çalışıyordu ve New Bedford bölgesinin en çok istihdam yaratan fabrikasıydı. Buffett kısa süre içinde Berkshire'ı bir satın alma makinesine çevirdi. Önce bir sigorta şirketi aldı, daha sonra mobilya, şekerleme, katalogdan satış şirketi, dondurma, iç çamaşırı bunu takip etti. Burlington demiryolu şirketi ve ünlü Heinz yarım asırlık öyküde son satın aldığı şirketler arasında. Buffett tekstil sektöründen 1985'te cıktı. Berkshire'ın merkezini çoktan doğum yeri Omaha'ya taşımıştı. Efsane, sigorta işinden gelen nakit paraları onlarca şirketin satım alımında kullandı.

KOL KESMEK ZORDUR

Gelelim günümüze… Yaklaşık 50 milyar dolarlık zararın sebebi malum, Covid-19 pandemisinin yarattığı ekonomik etkiydi. Pandemi nedeniyle başta havacılık sektörü olmak üzere borsalarda yaşanan değer kayıpları Buffett'ın Berkshire ile rekor zarar etmesine neden oldu. Ancak 90 yaşındaki efsane bu rekor zarara karşılık tereddüt etmeden hemen harekete geçti. Covid-19 nedeniyle bütün portföyü zarardaydı ama Buffett hesabı havayolu şirketlerine kesti. Mayıs ayı başında Buffett yatırımcılarına yaptığı açıklamada portföyünde yer alan Delta Air Lines'ın yüzde 11, American Airlines ve Southwest Airlines'daki yüzde 10, United Airlines'daki yüzde 9 hissesini sattığını söyledi. Buffett, dört şirkete yaklaşık 7-8 milyar dolar yatırım yapmıştı. Havayolu şirketlerinden oluşan bütün portföyü bir anda boşaltan Buffett, Covid-19 pandemisi gibi düşük olasılıklı ancak gerçekleştiğinde güçlü etkileri olabilecek olaylara karşı hızlı karar almak gerektiğini de sözlerine ekledi. Değer Yatırımı kavramının en iyi uygulayıcılarından biri olan Omaha Kahini'nin günlük traderlar gibi aniden harekete geçmesi elbette takdire şayan. Ve evet Covid-19 ile havacılık hisseleri, ilk çeyrekte 50 milyar dolarlık zararın bir kısmına sebep olmuş olabilir ancak Buffett'ın değer yatırımı prensibiyle oluşturduğu portföy ikinci çeyrekte kara geçmesine ve Covid-19'un neden olduğu zararı kapatmaya başlamasına yardımcı oldu.

APPLE HİSSELERİ KURTARDI

Buffett'ın ikinci çeyrekte 26 milyar dolar kara geçmesinin en büyük sebebi portföyündeki Apple hisseleri oldu. ABD Kaliforniya merkezli Apple hisseleri sene başından beri yüzde 57 değer kazandı. Covid-19 pandemisinde ilk etki yaşandıktan sonra özellikle ABD borsalarında yaşanan soluksuz yükseliş şirketin piyasa değerini 2 trilyon dolara yaklaştırdı. Apple iki yıl önce, Ağustos 2018'de 1 trilyon dolar piyasa değerine ulaşmış ve IBM'in seviyesine çıkmıştı.

Berkshire Hataway'in portföyünde bulunan 51 şirket arasında Apple hisseleri yüzde 35 ağırlıkla portföyü domine ediyor. Bütün yatırım dünyasının önünde saygıyla eğildiği Buffett'ın asıl sihri ise Apple hisselerinde yaptığı alımların zamanlaması ve daha da önemlisi fiyatı. Buffett 2016-2018 arasında Apple'ın hisselerini toplamaya başladı. Mayıs 2016'da 10 milyon Apple hissesini almasıyla başlayan süreç iki yıl sonra bittiğinde ise 250 milyon Apple hissesine karşılık Buffett'ın cebinden sadece 35 milyar dolar çıkmıştı. Buffett her yıl yatırımcılarına yazdığı ve yıl içindeki gelişmeleri değerlendirdiği mektupta 250 milyon hisse için hisse başına 141 dolar verildiğini açıkladı. Apple hisselerinin bu yıl 460 dolara yükselmesiyle birlikte Buffett şu anda bu işlem için yatırdığı paranın yaklaşık üç katı kar etmiş durumda: Şirketin yüzde 5,9'una sahip ve elindeki hisseler bugün 115,4 milyar dolar ediyor… Karşılaştırma yapalım… Yine bir yatırım efsanesi ve dolar milyarderleri arasında yer alan Carl Icahn 2013 yılında toplamaya başladığı Apple hisselerini Nisan 2016'da sattığını açıkladı. Icahn toplam 52 milyonun üzerinde hisse satmış ve kendi yatırımcılarına gönderdiği mektupta yaptığı açıklamaya göre üç yıl süren bu işlemden 2 milyar dolar kar etmişti… Eh, 2 milyar dolar kar fena değil tabii ki. Ancak Buffett farkı burada ortaya çıkıyor. Icahn gibi bir yatırım ustası Apple hisselerini Çin endişeleriyle terk ederken aynı yıl Buffett şirketi portföyüne katmaya başladı. Sonuçta Icahn elindeki 52 milyon hisseyi satmasaydı karı 2 milyar değil 24 milyar dolar olacaktı.

STRATEJİ DEĞİŞİKLİĞİ

Omaha Kahini'nin son bir yıldaki portföy hareketleri ise çok ilginç. Ve bütün hisse senedi yatırımcılarının dikkat kesilmesine neden oluyor. Öncelikle Berkshire'ın 147 milyar dolarlık devasa nakdi başta yatırımcıları olmak üzere herkesi endişelendiriyor. Buffett son bir yılda portföyündeki havayolu şirketleri, Golman Sachs, Burger King ve Popeyes'a da sahip olan fast food markası Restaurant Brands International hisselerini tamamen sattı. Ayrıca JPMorgan Chase, Wells Fargo ve finansal hizmetler grubu olan PNC hisselerinin de bir bölümünü elinden çıkardı. Omaha Kahini'nin satış yaptığı sektörler Covid-19 pandemisinden en çok etkilenen ve etkilenebilecek şirketler.

Pandemi devam ederken ise sadece iki yatırım yaptı. İlki Kanada merkezli Barrick Gold. Barrick'in yüzde 1,2'sine denk gelen 20,9 milyon hisse senedini aldı. Söz konusu hisselerin piyasa değeri yaklaşık 560 milyon dolara denk geliyor. Buffett daha önce altın yatırımlarını çok eleştirdiği için bütün piyasa bu yatırımla çalkalanıyor. Genel yorum şu: Buffett'ın altın ile ilgili bir işe yatırım yapması demek, altın fiyatının yükseleceğine işaret eder. İkinci yatırımı ise Dominion Energy oldu. Buffett şirketin doğal gaz boru hattı ve depolama işini 4 milyar dolara satın aldı. 5,7 milyar dolar da borç hesaba dahil edildiğinde 10 milyar dolarlık bir işlem gerçekleşti. İşlemin sonrasında Buffett ABD'deki doğal gaz dağıtım işindeki payı yüzde 8'den 18'e çıkıyor. Son alımlardan birisi ise Bank of America'nın 2,1 milyar değerindeki hisselerini almak oldu. Böylece Buffett bankanın yüzde 11,9'una sahip oldu.

Pandemi hız almadan önce hem yatırımcıları hem de analistler tarafından yüklü miktarda nakit tuttuğu gerekçesiyle Buffett çok eleştiriliyor o da eleştirilere "Yatırım yapacak şirket bulunmuyor" yanıtını veriyordu. Şimdi Buffett yavaş yavaş portföy değişikliğine gidiyor ve herkes adım adım efsane yatırımcının kararlarını takip ederek geleceği görmeye çalışıyor.

Buffett'ın bir sözüyle yazıyı sonlandıralım: "Krizlerde nakitle cesaret birleşimi paha biçilemez." Omaha Kahini henüz 147 milyar dolar nakitle beklemede olduğuna göre henüz küresel krizin ne yöne evrileceği belli değil ve dip noktasına ulaşılmadı diyebiliriz…

GÖLGE ADAM

1978'de Berkshre Hathaway'e Başkan Yardımcısı pozisyonunda işe başlayan Charles Munger da Buffett'ın başarısının mimarlarından biri. İkisi de Omaha doğumlu olan Buffett ve Munger 1959'da tanıştıklarında yaşları sırasıyla 29 ve 35'ti. Munger aile işi olan hukuk firmasını yönetiyor bir yandan da yatırım fonu yönetiyordu. Buffett'in anlattığına göre Munger'i yatırım alanına çekmek için çok uğramış ve "Hukuk hobi olarak güzel bir şey ama sen daha iyisini yapabilirsin" diyerek aklını çelmeye çalışmıştı.

Pek bilinmez ancak Buffett ve Munger yatırım kararlarını ortak alıyor. Bir yatırım avukatı olarak çalışma tecrübesi Munger'in düzenlemeleri ihlal etmeden yatırımlardan kazanç elde edilmesinde önemli rol oynuyor. Munger vergi yüklerini azaltan şirketler ve diğer varlıkların nasıl değer katacağını çok iyi hesaplayabiliyor. Buffett'ın ünlü yatırımcı mektuplarında sürekli kullandığı "Charlie ve ben düşünüyoruz ki…" kalıbı da bir elmanın iki yarısı gibi olduklarını gösteriyor. Yani Buffett bilançoyu eline alıp "Bu şirket çok iyiymiş" diyerek yatırım yapmıyor. Her türlü bilgiyi edinebileceği sağlam bir ekibi var. Bu gün Munger'da dolar milyarderi. Serveti 1,7 milyar dolar ve servetinin çoğunluğunu elindeki Berkshire Hathaway hisseleri oluşturuyor.

BUFFET'İN YATIRIM STRATEJİSİNİN TEMELLERİ

Hemen her borsa yatırımcısının hayali olan Buffett'ın Değer Yatırımı (value investing) stratejisinin temelinde sıkı çalışma, bilanço analizleri, sektör öngörüleri ve doğru zaman ile fiyatta hisse yatırımı yapmak yer alıyor. Türkiye gibi dalgalanması oldukça yüksek olan borsalarda uygulanması çok zor bir strateji. Dalgalı piyasalarda doğru seçim, zamanlama ve elbette yüksek fiyat hareketlerine karşı bir de paniğe kapılma becerisiyle işleyebilir. Ayrıca dalgalanmalara karşı da finansal olarak sağlam durumda olmak gerektiğini belirtelim. Buffett bilmediği ve anlamadığı iş kollarına girmiyor. Bu nedenle teknoloji hisselerindeki yükselişi kaçırdı ve eleştiriliyor ancak o prensiplerine bağlı bir yatırımcı ve taviz vermiyor. Buffett'ın yatırım stratejilerinin temelini aşağıdaki altı madde özetliyor:

UZUN VADELİ DEĞER STRATEJİLERİNE BAĞLI KALIN

Korku ve açgözlülüğün yatırım kriterlerinizi ve değerlerinizi değiştirmesine izin vermeyin. Duygularınızı etkileyen dış güçler tarafından bunalmaktan kaçının. Asla paniğe kapılmayın.

ANLADIĞINIZ İŞE YATIRIM YAPIN

Buffett, yalnızca önümüzdeki 10-15 yıl boyunca istikrarlı veya öngörülebilir ürünlere sahip olduğunu anladığı ve inandığı şirketlere yatırım yapıyor. Bu yüzden tipik olarak teknoloji şirketlerinden kaçındı.

TÜM ŞİRKETİ SATIN ALIRMIŞ GİBİ YATIRIM YAPIN

Bir hisse senedine yatırım yapmaya tüm şirketi satın alıyormuş gibi davranın. Buffett "Kurumsal değere her zaman dikkatle bakarım çünkü bu bir şirketin toplam fiyatıdır" diyor.

REKABET AVANTAJLARINA SAHİP ŞİRKETLER

Fiyatlandırma gücüne, stratejik varlıklara, güçlü markalara veya diğer rekabet avantajlarına sahip şirketler, iyi ve zorlu zamanlarda daha iyi performans gösterme yeteneğine sahiptir. Uzun vadeli bir yatırım stratejisi, hem iyi hem de kötü ekonomik zamanların üstesinden gelebilecek şirketlere yatırım yapmayı gerektirir.

KALİTELİ FİRMA BULUN

Buffett, kaliteli yatırıma inanır. Vasat bir şirket için düşük bir fiyat yerine harika bir şirket için adil bir fiyat ödemeyi tercih eder.

SABIR

Buffett, üstel büyümenin gücünü anladığı için uzun vadeli değer yatırımına inanıyor. Sürdürülebilir karları olan şirketler, temettülerini ödeyebilir ve artırabilir.

BUFFET TARZI

Geçmiş işlemler incelendiğinde Warren Buffett'ın stratejileri çok daha iyi anlaşılabiliyor. İşte Omaha Kahini'nin daha onlarcası olan hisse senedi işlemlerinden birkaç örnek…

Fiyatı Adil Değerin Atına Düşen Hisse

*1973 yılında Washington Post'un yüzde 10 hissesini yaklaşık 10,5 milyon dolara aldı. Sonrasında yapılan alımlarla beraber bu oran yüzde 18,2'ye çıktı. Buffett şirketin hak edilen değerinden çok daha aşağısında olduğunu fark etti. Hisselerin değeri çok aşağıdayken yüklüce alım yapan Buffett şirketin ilerideki olanaklarının fazla olduğuna dikkat çekmişti. Piyasanın Washington Post hisselerine düşük değer biçmesi Buffett'ı bu hisseye yönlendirmiş ve bu sayede Buffett inanılmaz paralar kazanmıştı. 2010 yılında Berkshire'ın elindeki hisselerin değeri 600 milyon dolara ulaşmıştı. Yani hisselerin değeri yaklaşık 55 kat artmıştı.

*1990 yılında Berkshire yatırımcılarına bir mektup yazarak, ilk kez Wells Fargo bankasının hisselerine 290 milyon dolar yatırım yapacağını açıkladı. Yaşanan mevduat ve kredi bankaları krizi nedeniyle banka hisseleri düşük bir seyre sahipti. Yatırım yaptığı sırada da Wells Fargo'nun piyasa değeri, 2.9 milyar dolardı. Bankanın şimdiki değeri ise 275 milyar dolar.

Şirket Değerini Doğru Ölçmek

*2002 ve 2003'te Berkshire Çin'in en büyük şirketi PetroChina'nın yüzde 1,3 hissesini 488 milyon dolara satın aldı. O dönemde bu yatırımın doğruluğu sorgulandı. PetroChina'nın kuyuları çok verimli değildi ve 400 bin çalışanı olan şirket çok yüksek maliyetlerle faaliyet gösteriyordu. Buffett ise şirketin piyasa değerinin 37 milyar dolardan 100 milyar dolara çıkacağını söylüyordu. Ama yanıldı. Yükselen petrol fiyatları ve bulunan yeni yataklar sayesinde PetroChina'nın piyasa değeri 2007'de 275 milyar dolara yükseldi. Buffett hisselerini satarak 3,6 milyar dolar kar etti.

Doğru Zamanda Hisseleri Satmak

*Amerikan Hazine'sinin de ortak olduğu mortgage sigorta şirketi Freddie Mac 1988'de sermaye artırımı yaptı. Buffett piyasaya çıkan 4 dolarlık yeni hisselere 108 milyon dolar yatırdı. 10 yıl sonra hisseler 70 dolara çıktı. Ancak, bu yatırımda dikkati çeken en önemli nokta Buffett'ın hisseleri ne zaman ve kaça aldığı değil ne zaman sattığıydı. Bufett 2000 yılında Freddie Mac'in o dönemdeki CEO'su Leland Brendsel ile bir dizi toplantı yaptı ve Brendsel'in çift haneli büyüme oranlarının pek de mantıklı olmayan şekilde savunduğunu fark etti. Buffett elindeki Freddie Mac hisselerinin tamamını 1 yıl içinde sattı. 2003'te Freddie Mac'in bilanço rakamlarını şişirdiği ortaya çıktı ve Brendsel kovuldu. 2008 yılında Freddie Mac, kardeş şirket Fannie Mae ile birlikte battı ve Hazine yardımıyla kurtulabildi.