Liderler NDC 3.0 için İklim Zirvesi 2025'te buluşacak

Paris Anlaşması'nın küresel ısınmayı 1,5 derecede sınırlı tutma hedefi kapsamında taraf ülkelerin her 5 yılda bir NDC'lerini sunma yükümlülüğü bulunuyor. Anlaşmanın kabul edildiği 2015'ten bu yana NDC 1.0 ve NDC 2.0 raporları BM'ye sunulurken, ülkelerin NDC 3.0 raporlarını 2025 yılı bitmeden sunması gerekiyor.
Bugüne kadar yaklaşık 30 ülke NDC 3.0 raporunu BM'ye iletti. Bunların büyük çoğunluğunu Küresel Güney ülkeleri oluştururken başta Çin olmak üzere karbon emisyonu yüksek birçok ülke henüz raporunu sunmadı.
ABD'nin New York kentindeki BM Genel Merkezi'nde 24 Eylül'de gerçekleşecek İklim Zirvesi 2025, kasım ayında Brezilya'da düzenlenecek BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi 30. Taraflar Konferansı (COP30) öncesinde, Paris İklim Anlaşması'na taraf ülkelerin NDC raporlarını tamamlama süreçlerini hızlandırmayı amaçlıyor. Zirvede, raporlarını henüz sunmayan bazı ülkelerin de NDC'lerini açıklaması bekleniyor.
BM 80'inci Genel Kurulu haftası kapsamında düzenlenecek olan ve BM Genel Sekreteri Antonio Guterres'in ev sahipliği yapacağı zirveye Türkiye'nin de aralarında olduğu 108 ülke ile AB üyesi ülkelerin devlet ve hükümet başkanları katılacak. Zirvede Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın da bir konuşma yapması bekleniyor.
İkinci Trump dönemiyle birlikte Paris İklim Anlaşması'ndan çekilen ABD'nin adı ise son olarak 18 Eylül'de güncellenen katılımcılar listesinde yer almıyor.
- NDC'ler neden önemli?
NDC raporlarında Paris Anlaşması'na taraf ülkelerin anlaşmada belirtilen hedeflere ulaşmasına katkı sağlayacak uygulamalar yer alıyor.
Ülkelerin NDC'leri, dünyanın küresel ısınmayla mücadelede nerede durduğunu gösteren Küresel Durum Değerlendirmesi (GST) raporunun hazırlanması için temel oluşturuyor. BM, NDC raporları ve çeşitli bilimsel mekanizmaların verileri üzerinden Paris Anlaşması'nda belirlenen hedeflere ne kadar yakın ya da uzak olunduğunu değerlendiriyor.
BM Genel Merkezi'nde düzenlenecek zirvenin gündeminde, NDC'lerin içeriğini oluşturan uyum, azaltım, finansman gibi temalar da bulunuyor.
Bu kapsamda Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO), BM Çevre Programı (UNEP), Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) ve Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Dernekleri Federasyonu gibi uluslararası kuruluşlar, zirveden önce COP30'un ev sahibi Brezilya'nın organizatörlüğünde birçok farklı temada "Çözüm Diyalogları" adlı programlar düzenledi.
Aşırı hava olaylarıyla mücadelede önemli bir yer tutan erken uyarı sistemlerine olan ihtiyaç, tüm ülkelerin raporlarında yer alan ama yeterince uygulanmayan uyum süreçleri, iklim eylemini hızlandıracak dijital kamusal dönüşüm, devlet dışı aktörlerin rolü, özel sektörün net sıfır emisyonlarına ulaşması için gerekli uygulamalar, iklim eyleminin ilerlemesini engelleyen dezenformasyon, çelik, çimento, alüminyum ve kimya sektörlerindeki karbon emisyonlarının azaltılması süreçleri, temiz üretime geçişte gerekli olan araçlar ve finansmanlar bu programların gündem maddeleri arasında yer aldı.
COP30'un düzenleneceği Brezilya'nın Belem kentinin Amazon ormanları sınırları içinde bulunması, tropikal ormanların korunması konusunu da zirvenin ve öncesindeki programların gündemine taşıdı.
- "NDC'lerin düzenli sunulması, doğru planlamada kritik rol oynuyor"
Cambridge Üniversitesi Arazi Ekonomisi Bölümü'nde İklim Hukuku dersleri veren Prof. Dr. Harro van Asselt, AA muhabirine, NDC'lerin düzenli aralıklarla sunulması sürecinin, iklim değişikliğiyle mücadelenin doğru planlanmasında kritik rol oynadığını söyledi.
Asselt, "NDC'lerin her 5 yılda bir sunulması istenerek, Paris Anlaşması'nın hedeflerine ulaşmada küresel çabaların artırılması hedefleniyor. Ancak, içerikleri büyük ölçüde ülkelerin inisiyatifine bırakıldığı için, NDC'leri bir araya getirme azminin iklim değişikliyle mücadelede yeterli olmayacağı riski her zaman mevcut." dedi.
Şu ana kadar sunulan NDC raporları hakkında değerlendirmelerde bulunan Asselt şunları kaydetti:
"Avrupa Birliği, Çin ve Hindistan dahil, raporlarını henüz sunmayan birçok ülkenin NDC'lerini sunması gerekiyor. Şu ana kadar sunulan NDC'ler arasında, Birleşik Krallık'ın 2035'e kadar emisyonları 1990 seviyelerine kıyasla yüzde 80 azaltma planı en iddialı hedeflerden biri olarak öne çıkıyor. Ancak Birleşik Krallık'ın bu hedefe gerçekten ulaşabilmesi için yerel politika adımlarını da güçlendirmesi gerekiyor. Kanada ve Yeni Zelanda gibi bazı ülkelerin sunduğu NDC'ler hayal kırıklığına neden oldu. Ayrıca, ülkelerin açıklanan hedefleri ile bu hedeflere ulaşmak için uyguladıkları politikalar arasında da hala önemli bir uygulama boşluğu bulunuyor."
- "Net bir yol haritası oluşturulamadı"
Küresel Durum Değerlendirmesi raporları sürecinin, fikirlerin ve iyi uygulamaların paylaşılması açısından yararlı olduğunu ifade eden Asselt, bununla birlikte, ilk değerlendirme 2023'te yapılmasına rağmen sonrasında bu temelde net bir yol haritasının oluşturulamamış olduğunu dile getirdi.
Asselt, "Hangi sektörlerde hangi adımların atılması gerektiğine dair açık bir yol göstericinin olması, değerlendirme sürecinin önemli bir çıktısı olabilirdi. Ancak devletler, sürecin sonuçlarını hala siyasi bir pazarlık olarak gördüğü sürece, böyle bir rehberin ortaya çıkması pek olası değil." eleştirisinde bulundu.
New York'ta gerçekleşecek zirvenin önemine de değinen Asselt, "Ben bu zirveyi, bazı ülkelerin yeni NDC'lerini sunmaları için Brezilya'da düzenlenecek COP30 yolunda önemli bir fırsat olarak görüyorum. Özellikle AB, Çin ve Hindistan'ın bu kapsamda öne çıktığını söyleyebiliriz." diye konuştu.
- "NDC'lerin daha iddialı olması yönünde bir beklenti var"
Stockholm Çevre Enstitüsü kıdemli uzmanı Charles Heaps, birçok ülkeyle NDC raporlarını hazırlama süreçlerinde çalıştıklarını söyledi. Heaps, "Pek çok bileşen bulunduğu için birçok ülke NDC hazırlama sürecini yürütmekte zorlanıyor. Özellikle düşük ve orta gelirli ülkelerin, hedeflerini yerine getirebilmeleri için uluslararası toplumdan çok daha fazla desteğe ihtiyacı var. Bu destek özellikle kapasite geliştirme alanlarında büyük önem taşıyor." dedi.
Stockholm Çevre Enstitüsü kıdemli uzmanı Jason Veysey ise NDC raporlarının en kritik unsurlarının, bilim temelli ve şeffaf verilere dayalı hazırlanması ve hükümetlerce en üst düzeyde sahiplenilmesi olduğunu belirtti. Veysey, paydaş katılımının, finansman ve uygulama planlarının, sorumlu kurumların belirlenmesinin, ulusal politikalarla uyum ve güçlü bir izleme-doğrulama sisteminin kurulmasının bu süreçte büyük önem taşıdığını kaydetti.
Stockholm Çevre Enstitüsü uzmanı Silvia Ulloa da "İlk Küresel Durum Değerlendirmesi, dünyanın Paris Anlaşması hedeflerine ulaşma yolunda ilerlemediğini ortaya koydu. Şimdi, yeni sunulacak NDC'lerin daha iddialı olması yönünde bir beklenti var ve hedeflere ulaşılacaksa bu iddia düzeyinin artması gerekiyor." değerlendirmesinde bulundu.

-AA