Lütfen çimlere basmayın!

Çocukluğu 1980 sonrasına denk gelenlerin çevreyle ilişkisinin başlangıç noktasıydı "Lütfen çimlere basmayın!" uyarı levhaları… Şehirlerimizin hızla betonlaşmaya başlayıp oyun oynadığımız, ağaçlarına çıkıp meyve topladığımız boş alanların yeni binalarla dolmaya başladığı, otomobiller nedeniyle sokakların ellerimizden alınıp semt aralarına sıkışmış küçük parklara itilmeye başladığımız o yıllarda, hepi topu 2-3 metrekarelik ve çoğu zaman çevresi çitlerle kapatılarak yasaklanan çim alanlar, şehirli çocukların doğayla ilişkisini sakatlamak için sanki özel olarak tasarlanmış araçlar gibiydi. Çevremiz topyekun değişirken çevre bilincimiz "çimlere basmamak" üzerine inşa edilmişti. Doğal olarak bugün çoğu karar verici konuma yükselmiş X ve kısmen Y kuşağı da, dünyasını, çevresini korumakla hiç ilgilenmedi.

Ta ki pandemiye kadar… İyimser bir çaba olarak görülen Birleşmiş Milletler'in 2015'te kabul ettiği Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları, yine aynı yıl kabul edilen Paris İklim Antlaşması ve 1988'de insani faaliyetlerin neden olduğu iklim değişikliğinin risklerini değerlendirmek üzere kurulan Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli'nin (IPCC) sesi bir anda ana akıma dönüştü. Peşi sıra gelen AB Yeşil Mutabakatı ile 200 yıllık üretim ve tüketim modelimizi değiştirmemiz gerektiğini aksi takdirde gezegenimizin geleceğinin ve mevcut yaşam biçimimizin tehlikede olduğunu öğrendik. Hayatımıza "iklim değişikliği, emisyonlar, karbon ayak izi, döngüsel ekonomi" gibi bu yeni dönemin yeni kelimeleri girerken ortaya değiştirilmesi gereken dağ gibi eski alışkanlıklar yığını çıktı.

HEDEFLER RAFA KALKIYOR

Aslında bu yeni döneme iyi de başladık. Kurumlar oluşturuldu, yeni ekonominin kuralları yazıldı, regülasyonlar hayata geçirildi, bireylerdeki farkındalık yükseltildi. Şirketler ise yeni dönemin kurallarına uygun ticaret yapacakları 'zorunlu' bir dönüşüme girdi ve hedefler açıklamaya, projeler geliştirmeye başladı.

Ama bahar kısa sürdü. Değişmek zordur. Böyle büyük bir değişime de kimse hazır ve biraz da istekli değil gibi... Dünyanın alarm zillerini çaldığı, bilim insanlarının türümüzün yok oluşuna doğru koşar adımlarla gittiğimiz yönündeki uyarılarına rağmen dünyanın en önemli iklim değişikliği buluşması olan COP zirvelerini, popüler ama doğru tabirle yeşil badana etkinliklerine çevirmiş durumdayız. Yeşil dönüşümün finansmanı için tasarlanan fonların, kaynaklarını en çok karbon salımı yapan şirketlere aktardığı ortaya çıkarken gelişmekte olan ve geri kalmış ülkelerdeki yeşil dönüşümün finansmanını kimse üstüne alınmıyor. ABD Başkanı Trump'ın bir sözüyle Paris İklim Anlaşması çaptan düşerken ticaret savaşlarının etkisiyle emisyon azaltım hedefleri de yavaş yavaş tozlu raflara doğru gidiyor. Son olarak PepsiCo iklim hedeflerinden geri adım atacağını, "şirketin hedeflerini belirlediği dönemde dünyanın çok farklı bir yer olduğu" sözleriyle açıkladı.

Sadece dışarıda değil içeride de dünya artık farklı görünüyor. AB Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması'na altı ay kalmasına rağmen İklim Kanunu'nun gelen tepkiler üzerine geri çekildiği Türkiye'de, doğal afetlerin ve su kıtlığının her gün kendini hatırlatmasına, tarımsal alan ve üretim kaybının süreklilik kazanmasına, ekstrem hava olaylarının ve sıcaklık artışının her sene kendi rekorunu kırmasına rağmen üç maymunu oynuyoruz. Evsel atıklarımızı ayrıştırıp geri dönüşüme göndermek, gıda israfını azaltmak, çevremizi kirletmemek gibi basit sayılabilecek duyarlılıkları bile yerine getirmiyoruz.

Rakamlar tabloyu daha net anlatıyor. Her yıl ortalama 23 milyon ton gıdayı israf ediyoruz. Kişi başına yıllık yaklaşık 93 kilogram gıda israfı düşen ülkemizde 15 yıl öncesine göre yüzde 60 daha fazla giysi alıp yüzde 50 daha az süre kullanıyoruz. Üstelik bunu tek bir kot pantolon üretiminde bir kişinin ancak 10-15 yılda içebileceği kadar su tüketilmesine rağmen yapıyoruz.

ETS TORBA YASADA MI?

Bu tablodan şirketler azade değil ve hatta asıl sorumluluk onlarda. Ama veri çağında yaşamamıza rağmen istatistikler, 2021'de Paris Anlaşması'nı onaylayan ve 2053 yılı için net sıfır emisyon hedefi belirleyen Türkiye'deki şirketlerin çevre üzerindeki etkilerini ölçecek derinlikte değil. En fazla sektörel karbon emisyonlarıyla ilgili bilgi sahibiyiz. Dolayısıyla Dünya Çevre Günü'nü kutladığımız bu ayda sosyal medyada video, post ve birkaç "yeşil" cümle paylaşımı yapan şirketlerden hangilerinin taşın altına gerçekten elini koyduğunu bilmiyoruz.

Oysa İklim Kanunu çok fazla karbon ticareti odaklı olması gerekçesiyle eleştiri yağmuruna tutulup geri çekilmiş olsa da, 1 Ocak 2026'da yürürlüğe girecek AB Sınırda Karbon Düzenlemesi Mekanizması (SKDM) hala yerli yerinde duruyor. Geçen aylarda AB, KOBİ'leri bir yıllığına SKDM dışında bırakma kararı aldı ancak dünyanın en çok sera gazı salan ilk 20 ülkesi arasında yer alan Türkiye için öncelikli altı sektörde geri sayım başladı. Dolayısıyla Emisyon Ticaret Sistemi'nin (ETS) kurulması öncelikli ve kritik bir konu haline gelmiş durumda. Zira eğer Ocak 2026'ya kadar ETS kurulmazsa AB'nin belirlediği kotaları aşan şirketler, ek vergileri AB'ye ödemek zorunda kalacak. Yani vergiyi Türkiye değil, AB alacak. Bu nedenle kulislerde bir torba yasayla veya mevcut yasalar içinden bir çözümle ETS benzeri bir piyasanın kurulacağı konuşuluyor.

INBUSINESS olarak emisyon işinin en sıcak altı ayına girerken şirketlerin sürdürülebilirlik raporlarında açıkladığı emisyon ve enerji tüketim verilerinden yola çıkarak "Karbon Emisyonunu En Çok Azaltan 100 Şirket" araştırmasını hazırladık. Amacımız Türkiye'de yeşil dönüşüme adapte olmak için gerçekten çaba harcayan, her şeye rağmen duvarı aşmaya çalışan şirketleri ortaya çıkarmak.

DOĞRUDAN EMİSYONUN AZALTIM LİDERLERİ
	ŞİRKET	KAPSAM 1 (ton CO2e) 2022	KAPSAM 1 (ton CO2e) 2023	ARTIŞ/AZALIŞ (%)
1	Akiş GYO	2.179,4	539,0	-75,27
2	Akfen Yenilenebilir Enerji	2.048,4	1.012,9	-50,55
3	Doğanlar Mobilya Grubu	3.030	1.796	-40,73
4	Ekur Et	15.792	9.573	-39,38
5	Deva Holding	34.759,3	22.601,7	-34,98
6	Enka İnşaat	2.888.653,0	1.926.462,0	-33,31
7	Korteks	31.064,0	20.800	-33,04
8	Rönesans Holding	120.858	80.980	-33,00
9	Anadolu Sigorta	909,0	613,3	-32,53
10	Roteks Tekstil	6.978,0	4.720,4	-32,35
11	Yıldız Holding	292.984	199.860	-31,78
12	Zorlu Enerji	1.063.477,93	756.843,22	-28,83
13	İGA Havalimanı İşletmesi	27.199,0	19.611,0	-27,90
14	Defacto	6.317,1	4.590,9	-27,33
15	Süper Film Ambalaj	21.801	15.853,60	-27,28
16	Zorlu Holding	1.329.941	989.150	-25,62
17	Metro Türkiye	29.000	21.825	-24,74
18	Akcoat	47.546	36.090	-24,09
19	SASA Polyester	494.823,41	377.058,25	-23,80
20	Asaş Alüminyum	104.519,0	79.843,0	-23,61

İLK 100

Araştırmamızı hazırlarken 2024 sürdürülebilirlik raporlarının önemli bir kısmı henüz yayımlanmadığı için sağlıklı bir veri seti oluşturabilmek adına 2022 ve 2023 verilerini kullandık. Toplamda 250'ye yakın sürdürülebilirlik raporunu inceledik ve yaptığımız hesaplama üzerinden emisyonlarını ve enerji tüketimini en çok azaltan ilk 100 şirketi belirledik. Şunu özellikle belirtmekte fayda var ki incelediğimiz şirketlerin hepsini araştırmamıza dahil edemedik çünkü sağlıklı bir karşılaştırma yapmaya imkan verecek kapsamda veri paylaşılmamıştı.

Hesaplamamızı ise şirketlerin üç farklı kapsamdaki (Kapsam 1, 2 ve 3) emisyon azaltım ile enerji tüketimdeki performanslarına göre yaptık. Ana tabloda göreceğiniz "yenilenebilir enerji kullanımı", "çevre harcamaları" ve "çevre eğitimleri" hesaplamaya dahil edilmedi. Bu metoda göre oluşturduğumuz ilk 100 listesinin toplam emisyon salımı 433,3 milyon ton CO2e. Toplam enerji tüketimleri ise 281,4 milyon MWh.

Sıralamaya geçmeden önce listemizdeki puan dağılımının oldukça dengeli ve yakın olduğunu vurgulayalım. Listemizin zirvesinde ise Zorlu Holding var. Akıllı Hayat 2030 vizyonu çerçevesinde uzun yıllardır sürdürülebilirlik yatırımları yapan ve ilk sırada yer alan şirketi, Enka İnşaat ve Korteks izliyor. İlk 10'da finans sektöründen iki temsilci var: Anadolu Sigorta ve QNB Türkiye. İlk 10'un geri kalanı ise sürprizle dolu: Yünsa, Asaş Alüminyum, Roteks ve Borusan Boru. Sabancı Holding ise ilk 10'u tamamlıyor.

EMİSYONLARINI AZALTANLAR

INBUSINESS olarak Türkiye'de bir ilk olan "Karbon Emisyonunu En Çok Azaltan 100 Şirket" kurumları üç emisyon değeri üzerinden inceledik. Kapsam 1 ve 2, bir şirketin sahip olduğu veya kontrol ettiği, Kapsam 3 ise şirketin faaliyetlerinin bir sonucu ancak sahip olunmayan veya kontrol edilmeyen kaynaklardan meydana geliyor. En basit ifadeyle "Kapsam 1" yaktığı, "Kapsam 2" satın aldığı, "Kapsam 3" ise bunun ötesindeki her şey olarak tanımlanıyor.

Öncelikle Kapsam 1'den başlarsak… Doğrudan emisyonlar da olarak tanımlanan "Kapsam 1" en basit ifadeyle bir şirketin sahip olduğu veya kontrol ettiği varlıklarda (binalar, araçlar, ekipmanlar) yakılan yakıttan kaynaklanan emisyonları kapsıyor. Türkiye'deki birçok şirket de bu nedenle öncelikle Kapsam 1 emisyonlarını azaltmaya odaklanıyor. 2022'ye göre 2023'te Kapsam 1 emisyonlarını azaltmayı başaran 80 şirket var. Oransal olarak en fazla azaltan şirketler sıralamasının ilk sırasında ise Akiş GYO yer alıyor. Şirket bir önceki yıla göre Kapsam 1 emisyonlarını yüzde 75 azaltmayı başardı. İkinci sırada Akfen Yenilenebilir Enerji var. Bol sürprizli bu sıralamada üçüncü ve dördüncü sıraları Doğanlar Mobilya Grubu ve Ekur Et yüzde 40 bandındaki azaltımla tutuyor. Tekstil firmaları Korteks ve Roteks de ilk 10'un diğer dikkat çekenleri…

DOLAYLI LİDERLER

Dolaylı olarak da tanımlanan Kapsam 2, binalarda ve üretim süreçlerinde satın alınan elektrik, buhar, ısı ve soğutmadan kaynaklanan emisyonları içeriyor. Birçok şirket, Kapsam 2 emisyonlarını yenilenebilir enerji kullanımı ya da I-REC sertifikası alarak sıfırlama yoluna gidiyor. Bu nedenle sıralamamızda Kapsam 2 emisyonlarını 2022 ve 2023 yıllarında sıfırlayan 17 şirket de yer alıyor. 2023'te sıfırlayan ise 6 şirket var. Toplamda 91 şirket ise Kapsam 2 emisyonlarını 2023 yılında azaltmayı başardı.

YATIRIM LİDERLERİ
	ŞİRKET	ÇEVRESEL YATIRIMLAR (2023 / MİLYON TL)
1	Enerjisa Enerji	6.092,1
2	Arçelik	5.732,0
3	TÜPRAŞ	3.766,0
4	HES Kablo	2.505,0
5	Toyota Boshoku Türkiye	2.248,2
6	BİM	2.000,0
7	Anadolu Grubu	1.550,0
8	Akenerji	1.335,0
9	Migros	1.240,8
10	Erdemir	1.024,2
11	SOCAR Türkiye	722,9
12	PETKİM	647,5
13	Anadolu Efes	578,0
14	THY	504,8
15	İsdemir	440,8
16	Şişecam	387,3
17	Sabancı Holding	354,0
18	Oyak Çimento	353,9
19	ŞOK Marketler	335,2
20	Akçansa	296,9

ŞİRKETLERİN AYAK İZİ

Kapsam 1 ve 2, ölçülmesi nispeten kolay emisyonlar... Ancak bir şirketin karbon ayak izindeki en büyük sebebin ne olduğunu, yani Kapsam 3 emisyonlarını takip etmek daha zor. Çünkü Kapsam 3, bir şirketin doğrudan faaliyetlerinden veya enerji kullanımından kaynaklanan Kapsam 1 ve 2 emisyonlarının aksine, tüm değer zincirindeki (ham madde çıkarımı, nakliye, atık yönetimi gibi) dolaylı emisyonların tamamını kapsıyor. Aslında bir şirketin karbon ayak izindeki en büyük sebebin ne olduğunu Kapsam 3 emisyonları gösteriyor. Ama değer zincirindeki tüm paydaşlardan güvenilir verilerin toplanmasını gerektiriyor ki, bu da ölçülmesini hayli zorlaştırıyor. Bu nedenle birçok şirket henüz Kapsam 3 emisyonlarını ölçmüyor. İncelediğimiz şirketler arasında Kapsam 3 emisyonlarını ölçebilen 104 şirket vardı. Azaltmayı başaran ise sadece 39 şirket. Bu sıralamanın zirvesinde otomotiv yan sanayi şirketi Odelo var. Çimento üreticisi Batı Anadolu Grubu, Enka İnşaat, Medcem ve Migros ilk beşte yer alıyor.

KARBON AYAK İZİNİ AZALTANLAR
	ŞİRKET	KAPSAM 3 (ton CO2e) 2022	KAPSAM 3 (ton CO2e) 2023	AZALTIM ORANI (%)
1	Odelo Otomotiv Aydınlatma	26.211,0	12.360,0	-52,84
2	Batı Anadolu Grubu	3.227.157,6	1.532.717,6	-52,51
3	Enka İnşaat	2.377.015,0	1.162.228,0	-51,11
4	Medcem	877.897,0	517.480,0	-41,05
5	Migros	13.541.363,0	8.463.653,0	-37,50
6	Akfen Yenilenebilir Enerji	6.195,5	4.122,1	-33,47
7	Kordsa	2.357.355,0	1.587.272,7	-32,67
8	Türkiye Halk Bankası	21.520,53	14.601,30	-32,15
9	QNB Türkiye	20.921	14.668	-29,89
10	Korteks	426.349,0	313.168,0	-26,55
11	Anadolu Grubu	21.108.825,0	16.239.941,0	-23,07
12	Zorluteks	479.467,0	374.030,0	-21,99
13	Akcoat	136.997	107.120	-21,81
14	BİM	1.993.837,0	1.563.385,0	-21,59
15	ÇEMTAŞ	101.573,91	80.278,57	-20,97
16	Toyotetsu Otomotiv	295.214,14	238.262,29	-19,29
17	Vestel Elektronik	14.573.406	12.024.226	-17,49
18	TOFAŞ	7.114	5.940	-16,50
19	Zorlu Holding	21.563.684	18.400.121	-14,67
20	Torun Metal	61.308,30	52.835,21	-13,82

MEGAVAT CİMRİLERİ

TÜİK'in imalat sanayi ve inşaat sektörlerini kapsayan Sanayi Sektörü Nihai Enerji Tüketim İstatistikleri›ne göre 2023'te toplam enerji tüketimi 474 milyon MWh olarak gerçekleşti. 'Karbon Emisyonunu Azaltan 100 Şirket'in toplam enerji tüketimi 281,4 milyon MWh. Listemizde kuşkusuz sadece imalat sanayi yok, enerji, ulaşım ve finans sektörleri de önemli bir yer tutuyor. Ancak yine de INBUSINESS olarak Türkiye'deki toplam enerji tüketiminin profili hakkında önemli ipuçları verecek bir kapsama alanına ulaştığımızı rahatlıkla söyleyebiliriz.

Listemizde en çok enerji tüketimine sahip sektör şaşırtıcı olmayacağı üzere enerji. İlk 100'de sekiz şirketle temsil edilen sektörün toplam tüketimi 68,2 milyon MWh. Enerjiyi, yedi şirketle temsil edilen demir-çelik sektörü 41,1 milyon MWh ile izliyor. Üçüncülük sekiz şirketle temsil edilen çimentonun -29 milyon MWh. Bu üçlüyü dokuz şirket ve 24 milyon MWh tüketimle otomotiv, üç şirket ve 12,2 milyon MWh ile ulaşım izliyor. Listemizin en kalabalık grubu olan gıda sektöründeki 16 şirketin toplam tüketimi 9,3 milyon MWh. İlk 100'de 12 şirketi bulunan tekstil sektörünün toplam tüketimi ise 8 milyon MWh. Holdingleri aslında bir sektör olarak görmek doğru değil elbette ama bir veri olarak kayda geçmesi amacıyla onları da hesapladık. Listemizdeki 10 holdingin toplam enerji tüketimi 77,2 milyon MWh…

INBUSINESS Karbon Emisyonunu En Çok Azaltan 100 Şirket Listesi'nde 2022-2023 döneminde enerji tüketimini oransal olarak azaltan 78 firma var. Bu sıralamada aslında şirketlerin azaltımı oldukça dengeli. Sadece iki anomali var: Zorlu Holding ve Temsa.

Miktar bazında da tüketimini neredeyse 7'de bire indiren Zorlu Holding bunun nedenini raporunda açıklamıyor. İkinci sırada yer alan Temsa'yı Zorlu Enerji izliyor. Dördüncülükte Emlak Katılım var. İlk 10'daki diğer finans sektörü temsilcisi ise Şekerbank. Listenin sürprizleri tekstil firmaları. Roteks, Akcoat, İpekyol, Korteksilk 10'da yer alıyor.

Enerji tüketimini miktar bazında azaltan ise 79 şirket içinde ağırlık enerji, demir-çelik ve çimento sektörlerinde. Bu tablo içinde farklılaşan şirket ise Şişecam.

MEGAVAT CİMRİLERİ
	ŞİRKET	ORAN (%)
1	Zorlu Holding	-85,36
2	Temsa	-78,65
3	Zorlu Enerji	-32,83
4	Emlak Katılım Bankası	-31,74
5	Roteks Tekstil	-27,56
6	Şekerbank	-25,11
7	Akcoat	-24,22
8	İpekyol Group	-23,60
9	Korteks	-22,80
10	Kale Seramik	-21,29
11	TOFAŞ	-20,82
12	Enka İnşaat	-18,86
13	Çimko	-17,90
14	Akiş GYO	-17,87
15	Türkiye İş Bankası	-16,24
16	Yaşar Holding	-16,00
17	Odeabank	-15,30
18	Aytaç	-15,06
19	Polisan Kansai Boya	-13,95
20	Kordsa	-13,58

YENİLENEBİLİRİN ÖNCÜLERİ

SKDM'ye sayılı zaman kala şirketler için en iyi koruma kalkanı toplam enerji tüketimi içindeki yenilenebilir kaynaklardan temin edilen elektrik miktarını artırmak. O nedenle şirketler çatı üstü GES gibi yenilenebilir enerji yatırımlarına veya I-REC, Gold, YEK-G gibi yenilenebilir enerji sertifikalarına saldırmış durumda. Uluslararası I-REC sertifikası 2023 itibarıyla 480 aktif santral ve 8.6 GW kurulu güce ulaştı. Tekstil sektörü yüzde 26,6 oranında talep gösterirken toplam 22,3 milyon MWh I-REC kredisi oluşturuldu. Bu miktar, Türkiye'de üretilen yenilenebilir enerjinin yüzde 15'inden fazlasının I-REC ile sertifikalandırıldığını gösteriyor. 2024'te 138 şirketin katıldığı Karbon Saydamlık Projesi'nin (CDP) son raporunda da şirketler, piyasa bazlı emisyon raporlamasında en sık kullandıkları izleme aracını yüzde 24 ile I-REC olarak gösterirken onu, yerli yenilenebilir enerji sertifikasyon sistemi YEK-G yüzde 9 ile takip ediyor.

Karbon Emisyonunu En Çok Azaltan 100 Şirket listesinde de, toplam tüketimleri içinde yenilenebilir enerji kullandığını açıklayan 80 şirketin çoğunluğu da GES ve yeşil enerji sertifikalarını kullanıyor.

ÇEVREYE KAYNAK AKTARANLAR

Şirketlerin çevre yatırımlarının ağırlığını enerji verimliliği projeleri ile kendi tüketimlerinde kullanmak üzere güneş, rüzgar gibi yenilenebilir yatırımları oluşturuyor. Ayrıca iş süreçlerinde iyileştirmelere gitmek, verimsiz ekipmanları yenilemek, malzeme geri kazanım ile LED geri dönüşüm projeleri, hibrit araç dönüşümü ve karbon emisyonlarını dengelemek için ağaç dikmek de sık rastlanan harcamalar arasında. Tabii bu listeye su ile ambalaj ve atık tüketimi azaltmak için geliştirilen projeleri de dahil etmek gerekiyor.

Burada enerji verimliliği konusuna ayrı bir parantez açmak gerekiyor çünkü Enerji Verimliliği Derneği'nin üyeleri ve projeleri aracılığıyla çimento, kimya, kâğıt, tekstil gibi birçok sektörde 2 binden fazla tesis gezerek enerji tüketim süreçlerini analiz ettikleri araştırmaya göre Türkiye'de en küçük işletmeden en büyük sanayi kuruluşuna kadar her firma ödediği enerji faturasının ortalama yüzde 25'ini israf ediyor. Enerji verimliliği projelerinin ortalama geri dönüş süresinin 1-2 yıl olduğunu belirten Enerji Verimliliği Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Altuğ Karataş, "Enerji verimliliği tasarruftan yatırımdır üstelik hiçbir yatırım aracı, enerji verimliliği kadar hızlı geri dönüş sağlamaz" diyor.

SKDM'nin Ocak 2026'da başlayacağını da hatırlatan Karataş, alüminyum, çimento, demir-çelik gibi sektörlerin bundan doğrudan etkileneceğini ve ek vergiler ödemek zorunda kalacaklarını söyleyerek "Enerji verimliliği yatırımı aynı zamanda bu ek maliyeti ortadan kaldırmak anlamına geliyor" diyor ve ekliyor: "Enerji verimliliği yatırımları yeşil finansmana da kapı açıyor. Karbon emisyonlarını azaltırsanız, bu azaltımı sertifikalandırıp bir gelir kalemi haline getirebilirsiniz. Güneş, biyogaz, jeotermal gibi yatırımlarınız varsa bunları karbon kredisiyle kazanca çevirebilirsiniz."

INBUSINESS olarak sadece 71 şirketin sürdürülebilirlik raporlarında çevre yatırımları bilgisine ulaşabildik. Bu 71 şirketin toplam çevre yatırımlarının miktarı 34,3 milyar lira. Karbon Emisyonunu En Çok Azaltan 100 Şirket listesinde en çok çevresel harcama yapanlar ağırlıklı olarak enerji sektörü- ilk 15 içinde sektörden yedi firma var. Zaten bu sıralamanın ilk basamağında 6,1 milyar liralık yatırımıyla Enerjisa bulunuyor. Onu 5,73 milyar lira ile Arçelik izliyor. Listenin üçüncü sırasında yer alan TÜPRAŞ ise 2023 yılında toplam 3,7 milyar liralık harcamayı başta 51 enerji verimliliği projesi ile GES kurulumuna aktarmış durumda. Bu sıralamanın dikkat çekici şirketleri 2,5 milyar liralık bütçesiyle HES Kablo ile çatı üstü GES sayısını 21'e yükselten 2 milyar liralık harcamasıyla BİM...

ÖNCE EĞİTİM Kurumların çalışanlarına verdikleri eğitimler içinde çevre ve sürdürülebilirlik henüz pek öncelik teşkil eden başlıklar değil. Birçok şirketin sürdürülebilirlik raporlarında çevre ile eğitim kelimesi yan yana bile gelmiyor. Ancak duvarı aşan da çok fazla şirket var. Karbon Nötr Şirketler listesindeki 70 şirket, çevre konusunda çalışanlarına eğitim verdiğini açıklıyor. Toplam eğitim saatine göre oluşturduğumuz listemizin zirvesinde Koç Holding var. Onu Kordsa ve Arçelik izliyor. Listenin dikkat çekici şirketi ise sıralamaya dokuzuncu basamaktan dahil olan Asaş Alüminyum.
	ŞİRKET	ÇEVRE EĞİTİMLERİ (saat)
1	Koç Holding	87.820
2	Kordsa	40.816
3	Arçelik	32.422
4	Sabancı Holding	29.036
5	TOFAŞ	28.898
6	Türkiye İş Bankası	24.764
7	Yaşar Holding	20.274
8	Ford Otomotiv	19.692
9	Asaş Alüminyum	11.200
10	Garanti BBVA	11.046
11	Çolakoğlu Metalurji	9.272
12	Enka İnşaat	8.000
13	Enerjisa Enerji	7.835
14	Assan Alüminyum	7.570
15	Şişecam	7.143
16	Coca-Cola İçecek	7.093
17	CCN Holding	6.434
18	TEI Tusaş Motor Sanayi	5.801
19	Zorlu Holding	5.296
20	SOCAR Türkiye	4.936

YENİLENEBİLİRİN ŞAMPİYONLARI
	ŞİRKET	TÜKETİLEN YENİLENEBİLİR ENERJİ (MWh) 2023	TOPLAM ENERJİ TÜKETİMİ İÇİNDE YENİLENEBİLİR PAYI (%)
1	Türkiye İş Bankası	141.230,30	100,00
2	Allianz Türkiye	6.497,70	100,00
3	Anadolu Hayat Emeklilik	3.905,50	100,00
4	Anadolu Sigorta	2.320,50	100,00
5	Vodafone Türkiye	658.100,00	93,81
6	Smart Güneş Teknolojileri	17.044,40	91,38
7	Akiş GYO	12.521,90	89,77
8	QNB Türkiye	52.765,90	78,33
9	Poliport Kimya	3.404,8	70,00
10	Polisan Kansai Boya	4.436,7	70,00
11	Polisan Kimya	9.508,1	70,00
12	Mavi	11.347,96	68,19
13	Doğuş Otomotiv	10.548,8	67,00
14	Türk Eximbank	1.949,1	67,00
15	Akbank	83.518,00	63,72
16	Yapı Kredi Bankası	83.852,50	62,81
17	TürkTraktör	42.469,00	62,10
18	Borusan Boru	95.896,80	54,74
19	Odeabank	4.058,20	54,16
20	Otokoç Otomotiv	12.058,50	48,64