TARIMSAL EKONOMİYE DEPO GÜCÜ

Gıda güvenliğinin sağlanması, sektörde kayıt dışılığın azaltılması, ürün arzının dengelenmesi, çiftçilerin ürünlerini sağlıklı şartlar altında muhafaza edebilmesi, gelecek ayların ihtiyacını garanti altına alması için önemli olan lisanslı depolama sistemi, son 10 yıldır kapasitesini artırarak büyüyor. Hububat, baklagiller, yağlı tohumlar, pamuk, zeytin, zeytinyağı, fındık, Antep fıstığı, kuru kayısı, kuru üzüm, süt ürünleri olmak üzere toplam 9 ürün grubunda yapılan lisanslı depoculuk, modern bir depolama sistemine öncülük ediyor. 2011 yılında 40 bin olan lisanslı depo kapasitesi bugün 12,2 milyon ton kapasiteye ulaşmış durumda. 2025'te ise 1 milyon ton artışla birlikte 13 milyon tonu aşması bekleniyor. Lisanslı depoların yarattığı bir diğer avantaj ise, ürün kaybının önüne geçmesi. Lisanslı depolar yılda 2 milyon ton kaybı önleyerek 23 milyarlık tasarruf sağlıyor.

Geçen yıl lisanslı depo yatırımında rekor seviyeye ulaşıldı. Ticaret Bakanlığınca lisanslı depo kira ücretlerindeki artışın enflasyon oranında yapılması düzenlemesi, Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) ürünleri için aylık ödemeye geçilmesi, fire uygulaması gibi olumlu düzenlemeler, Ziraat Bankası'nın yüzde 50 faiz indirimli yatırım kredisi verilmesi gibi düzenlemeler yatırımcıları teşvik eden önemli gelişmeler oldu. Bu destekleyici düzenlemeler dışında, üreticinin lisanslı depolara olan talebinin artması, lisanslı depolara ürün teslim etmek isteyen mudi sayısının çoğalması ve ticareti kolaylaştırması da lisanslı depo yatırımlarında artışı olumlu destekledi.

ALIMLAR DEPODAN

Son yıllarda tarımsal ürünlerde özellikle en önemli stratejik ürünlerden olan buğdayın üretiminin ve olağanüstü durumlara karşı stok bulundurmanın öneminin ortaya çıktığını söyleyen Lisanslı Depo Şirketleri Derneği (LİDAŞDER) Yönetim Kurulu Başkanı Serdar Genç, ''Bu kapsamda Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü (TMO), alım politikalarında buğdaya özel önem veriyor. TMO'nun mevcut depoları yanında özel sektör tarafından kurulan lisanslı depoların bulunduğu yerlerde çiftçilerden alımlarını lisanslı depolar üzerinden yapılıyor. Dolayısıyla çiftçilerin lisanslı depolara yönelmesinde artış söz konusu" diye konuşuyor.

Lisanslı depoculuk çiftçiler için önemli olduğu kadar, yatırımcılar, tarıma dayalı ticaret ve sanayi işletmeleri ve uluslararası ticaret için son derece kritik bir rol oynuyor. Örneğin bir ihracatta ilk tercih edilen ürünler öncelikle lisanslı depolardan çıkan ürünler oluyor. Uluslararası şirketlerin sürdürülebilir ve izlenebilir kaynaklardan hammadde temin etme isteği de lisanslı depoların değerini artırıyor. İşletmelere ise ihtiyaç duydukları ürünlere kolaylıkla ulaşma imkanı sağlıyor. Matlı Şirketler Grubu Yönetim Kurulu Başkanı Özer Matlı, lisanslı depolamanın yatırımcılar için bir nevi dövize, altına, hisse senedine, faize ve benzerlerine alternatif yeni bir yatırım aracı olduğunu söylüyor.

Serdar Genç

Lisanslı Depo Şirketleri Derneği (LİDAŞDER) Yönetim Kurulu Başkanı

2024 YATIRIMLARI

Bugüne kadar 509 şirket 29,1 milyon ton için şirket kuruluş izni almış olsa da bu şirketlerden arasından 225'i 12,2 milyon ton için lisans alarak faaliyete geçti. Lisanslı depo yatırımlarının ağırlık merkezi 5.8 milyon tonluk kapasite ile İç Anadolu bölgesiyken en düşük yatırımın yapıldığı bölge 250 bin ton ile Karadeniz.

2024 yılında yapılan depo yatırımlarının da ağırlıklı olarak İç Anadolu bölgesinde yapıldığı görüldü. Beşler Grubu'nun yaptığı son yatırım Gaziantep'te gerçekleşti. 90,750 ton kapasiteli Beşler Lidaş Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk A.Ş., son teknoloji kullanılarak Gaziantep'te 2. Organize Sanayi Bölgesi'nde faaliyete başladı.

Eksim Holding bünyesinde faaliyet gösteren Eksun Gıda, Babaeski Lisanslı Depoculuk AŞ'yi satın aldı. Eksun Gıda, bu satın almanın ardından lisanslı depoculuğun getirdiği kazanımlarından daha fazla yararlanmayı amaçlıyor. Kırklareli'nde bulunan Babaeski Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk AŞ'nin Eksun Gıda bünyesine katılımıyla ilgili olarak Eksun Gıda'nın Grup Başkanı ve CEO'su Hasan Abdullah Özkan ''Yüksek kalite kontrol ve güvenlik protokolleri, malzemelerin sigortalanması, ihtiyaca yönelik özelleştirilmiş depolama çözümleri ve etkin envanter yönetimiyle operasyonlarımızı daha verimli hale getirmek için çalışmalarımızı sürdürüyoruz" diyor. 2024'te Doğu Anadolu bölgesine yapılan yatırımlardan biri de Alagöz Holding'ten geldi. Şirketin 300 milyon TL ile Iğdır'da açtığı deponun kapasitesi 50 bin ton.

Altınbaşak Un ise Karadeniz bölgesine, Samsun'a yatırım yaptı. 5 milyon dolarlık yatırım ile kurulan Altınbaşak Lidaş A.Ş., 40 bin ton kapasiteye sahip.

YENİLERİ GELİYOR

Hali hazırda 300.000 tondan fazla tahıl stoklama kapasitesine sahip lisanslı depo ve serbest bölge depoları bulunan Ulusoy Un, yüzde 100 iştiraki olan ULİDAŞ Lisanslı Depoculuk şirketi bulunuyor. Çorum'daki Alaca şubesi 13.587,29 m2 (41.950 ton kapasiteli), Aydın'da Germencik şubesi 19.936,28 m2 (18.500 ton kapasiteli) Kırıkkale'de Çerikli şubesi 47.938,82 m2 (60.000 ton kapasiteli) Yozgat'ta Sorgun şubesi 30.222,37 m2 (67.000 ton kapasiteli) olmak üzere toplam 187.450 kapasiteli lisanslı deposu bulunan Ulusoy Un, yeni bir depo yatırımı daha yapmayı planlıyor. Ulusoy Un Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Eren Günhan Ulusoy, yeni yatırımın 38.351 ton kapasite ile Hatay Belen'de hayata geçeceğini söylüyor. Yatırım bütçesi olarak 6 milyon dolar belirlemiş olduklarını söyleyen Ulusoy, buranın büyüklüğünün 9.338.00 metrekare olarak planladıklarını da açıklıyor. Dr. Eren Günhan Ulusoy, lisanslı depoculuğun Türkiye'de gelişimini ve önemini ise şöyle değerlendiriyor: ''Türkiye için sistemin temellerinin geç atıldığını gözlemlesek de şu anki gelişim hızı tatmin edici düzeydedir. Lisanslı depoculuk, ürünlerin fiyat dalgalanmasını kontrol altına almada önemli bir rol oynuyor. Lisanslı depoculuk, üretimi ve depolamayı izlenebilir hale getiriyor.''

20 yılı aşkın süredir pamuk ticareti yapan DCT Trading de, pamuk ticaretindeki deneyimini bir adım ileri taşımak ve bölgedeki üreticilere de katkı sunmak amacıyla lisanslı depo yatırımı planlayan şirketlerden. ''Özellikle Şanlıurfa gibi pamuk üretiminin yoğun olduğu bölgelerde, uluslararası standartlarda bir depo kurmayı hedefliyoruz'' diyen DCT Trading Yönetim Kurulu Başkanı Levent Sadık Ahmet, depo kapasitesinin ilk etapta kendi ihtiyaçlarının tamamı ile bölgenin bir bölümünün ihtiyacını karşılayabilecek düzeyde olmasını planladıklarını vurguluyor. ''Yatırımın finansmanının bir kısmını halka arzdan elde ettiğimiz fonlarla karşılamak üzere taahhüt verdik'' diyen Sadık Ahmet, yatırım tutarının ise depo teknolojisi, otomasyon sistemleri, çevreci altyapı ve diğer planlamalar dahil edildiğinde önemli rakamlara ulaşacağı öngördüklerini söylüyor.

2016 yılında lisanslı depoculuk sektörüne Matlı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk A.Ş.'yi kurarak adım atan Matlı Şirketler Grubu'nun, bugün Karacabey'de 40 bin ton, Konya'da 60 bin ton, Gaziantep'te 22 bin ton, Çorlu'da 28 bin ton, Turgutlu'da 14 bin ton, Polatlı'da 40 bin ton olmak üzere toplamda 204 bin kapasitesi bulunuyor. Matlı, aradan geçen 10 yıl sonra yeni bir lisanslı depo yatırımına hazırlık yapıyor. Bakanlık izni alınan ve 2026'da İzmir, Samsun ve Diyarbakır'da açılması planlanan lisanslı depolarla birlikte Matlı Lidaş, kapasitesini 204 bin tondan 354 bin tona yükseltecek.

Dr. Eren Günhan Ulusoy

Ulusoy Un Yönetim Kurulu Başkanı

Levent Sadık Ahmet

DCT Trading Yönetim Kurulu Başkanı

TERAZİNİN DİĞER KEFESİNDE TEKNOLOJİ VAR

Tarımsal ürün depolama altyapısı için önemli bir görev üstlenen lisanslı depolarda kapasite artışı dışında önemli olan bir diğer gelişme ise lisanslı depolara teknolojinin entegre edilmesi oldu. 2011 yılından sonra yapılan mevcut demode tesisler yeni, modern ve teknolojik tesislere dönüşmeye başladı. ''Lisanslı depoculuğun temel amaçlarından birisi de modern depolama imkanı sağlamaktır'' diyen Genç, depolarda kullanılan teknolojiler arasında; ürünün otomatik olarak depoya giriş ve çıkışını sağlayan tam otomasyon sistemi, ürünün ısısını ölçen sıcaklık kontrol sistemi, ürünün havalandırılmasını sağlayan havalandırma sistemi, ürünü çıkışta tartan baskül sistemi, toz patlamayı önleyen toz toplama sistemi, otomatik ilaçlama makinesi, elektronik vasıta baskülü, otomatik numune alma cihazı, laboratuvar ve laboratuvar cihazları, lisanslı depoculuk yazılım programı, yangın algılama ve söndürme sistemi gibi son teknolojilerin olduğu bilgisini veriyor. Tarımsal ürünlerin hassasiyeti gereği depolarda teknolojinin son derece etkin kullanılması, hem ürünlerin muhafaza edilmesi hem de izlenilebilmesi açısından son derece önemli. Ulusoy Un da depolama sistemlerinde benzer teknolojilere sahip olmanın yanı sıra, son teknoloji fiziksel analiz laboratuvarı, silo işletmesinin tam otomasyon ile yapılması gibi teknolojilere yer veriyor. Beşler Lidaş'da kullandığı otomasyon sistemiyle teknolojiyi yakalıyor. Öyle ki Beşler Lidaş'daki otomasyon sistemleri üzerinden gerçekleştirilen alım ve boşaltma işlemleri ile 24 saat içinde 7.200 ton boşaltma kapasitesine ulaşabilmektedir. Şanlıurfa'da açılacak depoyu iklimlendirme ve aydınlatma sistemlerini enerji tasarruflu teknolojilerle donatmayı, geri dönüştürülebilir malzemeler kullanmayı ve atık yönetimini özenle yapmayı amaçlayan DCT Trading, depolarda pamuk balyalarının barkod/etiket üzerinden tanımlanması, hareketlerinin anlık takibi ve laboratuvar sonuçlarının dijital ortamda saklanması gibi uygulamalara da yer verecek. Matlı Lidaş ise lisanslı depolarında son teknolojiyi kullanmasının ve dünya trendlerini takip etmesinin yanı sıra tüm tesislerinde otomasyon (PLC ve SCADA) sistemini kullanıyor.

Lisans alan 12,2 milyon ton kapasitenin bölgelere göre dağılımı;

İç Anadolu Bölgesi 5,8 milyon ton kapasite ile yüzde 48'ini,

Güneydoğu Anadolu Bölgesi 2,84 milyon ton kapasite ile yüzde 23'ünü,

Akdeniz Bölgesi 1,5 milyon ton kapasite ile yüzde 12'sini

Marmara Bölgesi 1,2 milyon ton ile yüzde 10'unu,

Ege Bölgesi 360 bin ton ile yüzde 3'nü,

Doğu Anadolu Bölgesi 250 bin ton ile yüzde 2'sini,

Karadeniz Bölgesi 250 bin ton ile yüzde

2 'sini oluşturuyor..

Toplam Lisans Kapasitesinde İlk 3 Şirket

412,850 ton kapasite ile Kainat Tarım Ürünleri
Lisanslı Depoculuk A.Ş.

401.200 ton kapasite ile TMO-Tobb Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk San. ve Tic. A.Ş.

338.400 ton kapasite ile MYSİLO Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk A.Ş.

En Çok Tesis Sayısı ile İlk 3 Şirket

9 tesisi ile TMO-Tobb Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk San. ve Tic. A.Ş.

9 tesis ile Matlı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk A.Ş.

8 tesis ile Kainat Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk A.Ş.