Geç kalanlar için yapay zeka rehberi

Tabii ki bu durum sektörü devasa bir pazar haline getiriyor. Goldman Sachs, yapay zekanın önümüzdeki on yıl içinde küresel GSYH'yi 7 trilyon dolar artırabileceğini tahmin ederken, PwC'nin araştırmasına göre 2030'a kadar 15,7 trilyon dolar, McKinsey & Company'nin tahminlerine göre ise 2040'a kadar 23 trilyon dolarlık ekonomik değer yaratabilir. Precedence Research'ün yaptığı araştırmaya göre 2025'i 757,58 milyar dolarlık büyüklükle kapatacak olan YZ sektörü yüzde 20'ye yakın yıldan yıla büyüme ile 2034'te 3.68 trilyon dolara ulaşabilir. ABD'nin bu pazardan 851,46 milyar dolarlık pay alacağı öngörülüyor. Bir başka görüş ise küresel işletmelere pazar araştırmaları ve danışmanlık hizmetleri veren Hindistan merkezli Fortune Business Insight'tan geliyor. Araştırmaya göre 2024'te 234 milyar dolar olan pazar 2032'de 1.77 trilyon dolara yükselebilir.

Ekonomik etkileri anlatmak için ocak ayında yaşanan Çinli DeepSeek'in piyasaya R1 sürümüyle bomba gibi düşüşü çok güzel bir örnek. Düşük geliştirme maliyetiyle piyasadaki birçok devin yaptığı işi yenilikçi mantık yürütme eklentisiyle gerçekleştiren model, en zenginler listesindeki teknoloji devlerinin servetlerinin 100 milyarını bir haftada silmeyi başarsa da o cephede de sular durulmuşa benziyor. Son olarak şubat ayı ortalarında gerçekleşen bir yatırım turunda San Francisco'da Türk girişimciler tarafından kurulan, yapay zeka modellerini tek bir platformda sunarak pazaryeri görevi gören Eachlabs, tohum öncesi yatırım alırken yatırımcılar arasında bulunan Nevzat Aydın, yatırımı yine yapay zeka araçlarıyla oluşturduğu video içerikle duyurdu.

"YZ GÜÇTÜR"

Başlangıçta işleri dinlemek ve istenen yanıtları vermek olan dil modelleri artık taklidin ötesinde işler yapıyor. Yazılı içerik üretimi, kodlama, görsel, ses ve video oluşturmanın yanı sıra müşteri desteği, planlama, iş takibi ve daha birçok alanda devrim yaratıyor.
OpenAI'ın Olimpos'tan ateşi çalıp insanlığa veren Prometheus görevini üstlendiği bu hızlı gelişim çağında şirketin yapay zeka asistanı ChatGPT doğal olarak pazar lideri konumunda. Google Gemini, Microsoft Copilot, Anthropic Claude ve Meta AI ise hızla büyüyor. Öte yandan Perplexity ve Çinli DeepSeek gibi araçlar da büyük pastadan pay alma konusunda iddialılar. Görüntü oluşturma alanında ise OpenAI'nin DALL·E'si , Midjourney ve Stable Diffusion modelleri öne çıkıyor.

Aktif kullanıcı açısından Ocak 2025 itibarıyla ChatGPT, 400 milyon kullanıcıya ulaşarak ilk sırada yer alıyor. Elon Musk, ABD'de elde ettiği siyasi güçle birlikte zamanında gözüne kestirdiği ancak elde edemediği OpenAI'ı yeniden yoklayarak 97.4 milyar dolarlık bir teklifle yönetim kurulunun kapısını çalarken, OpenAI YKB'si Sam Altman, "Dilersen biz Twitter'ı alalım" diyerek bu teklifi reddetti. "Bilgi güçtür" söylemi, artık bilgiyi işleyen yapay zeka dil modellerinin güç olduğu bir konuma yükselmişe benziyor.

KÜRESEL YARIŞ

Microsoft'un 11 milyar dolardan fazla yatırım yaptığı OpenAI'ya, SoftBank'ın da 260 milyar dolar değerleme üzerinden 40 milyar dolarlık yatırım planları sektördeki büyüme potansiyelini gösteriyor. Teknoloji devleri yatırımlara ara vermeden devam ediyor. Çinli teknoloji şirketi Alibaba, önümüzdeki üç yıl içinde YZ'ye 52 milyar dolar yatırım yapacağını açıkladı. 2024'te yapay zeka girişimleri toplam 131.5 milyar dolarlık yatırım aldılar. Toplamda ABD, 328.5 milyar dolarlık yapay zeka yatırımıyla en çok fon aktaran ülke oldu. Tabii ki onu 132.7 milyar dolarla Çin izliyor. Bunun yanı sıra, Avrupa Birliği de yapay zeka yatırımlarını hızlandırıyor.

1.4 TRİLYON LİRALIK KATKI

Türkiye'de de pazar hareketli. Pandeminin itici gücüyle 2021'de 376 milyon dolara ulaşan pazar, 2022'de 224 milyon dolara geriledi. Ancak önümüzdeki dönemde büyümeyle yapay zekanın ekonomimize 2030'a kadar yaklaşık 1,4 trilyon liralık ek katkı sağlayacağı öngörülüyor. Türkiye'nin Ulusal Yapay Zeka Stratejisi (2021-2025) kapsamında 50 kamu kurumunun YZ projelerine dahil edilmesi hedefleniyordu. 2024 sonu itibarıyla 30'dan fazla kamu kurumu projeleri başlatırken hedefe ulaşmak için çalışmalar devam ediyor.

Benimsenme oranı ile yapay zeka, bu zamana dek karşılaştığımız pek çok teknolojik gelişmeye oranla çok daha hızla kullanıma giriyor. Geçtiğimiz altı yıl boyunca, kuruluşlarda yapay zekanın benimsenme oranı yüzde 50 olarak gerçekleşirken McKinsey & Company tarafından yapılan 2024 araştırmasına göre üretken yapay zeka güçlü bir pozisyon alarak yüzde 65'lik bir benimsenme oranına ulaştı.

Sensor Tower verilerine göre yalnızca 2024 yılında 4 binden fazla yeni yapay zeka uygulaması piyasaya sürülürken bu alandaki uygulamaların indirilme sayısı 1.5 milyarı geçti. Geldiğimiz noktada Apple'ın App Store'u ve Google Play'de her ay binden fazla yeni YZ uygulaması yayınlanıyor.
Appfigures araştırmasına göre bu uygulamaların brüt geliri son iki yılda 37 kat artarak 2024'te 1.4 milyar doları aştı. 2025'te gerçekleşmesi beklenen gelir 2 milyar dolardan fazla.

YAPAY ZEKADA NE KONUŞULUYOR?

Türkiye Yapay Zeka İnisiyatifi düzenli olarak güncellediği yapay zeka girişimi listesinin 2024 son çeyrek verisini paylaştığında Türkiye'de de bu alanda girişimcilerin ilgisi olduğunu gösteriyor. Haritaya eklenen 19 yeni girişimle toplam girişim sayısı 379'a ulaştı. 2017'de bu rakam yalnızca 10'du.

Yapay zeka çok uzun süredir kullanımda bir teknoloji ancak patlamayı yaşatan üretken yapay zeka (GenAI) ardından 2024'ün son yıllarında gündemi kaplayan yapay zeka asistanlar (Agent AI) ve beklenen versiyon Yapay Genel Zeka (AGI) gibi kavramlarla sürekli bir bilgi bombardımanı yaşanıyor. Agent AI belirli görevleri yerine getirmek için tasarlanmış, bağımsız olarak hareket edebilen ve çevresiyle etkileşime geçebilen yapay zeka sistemlerini ifade ederken, yapay genel zeka (AGI), insan benzeri zekaya ve kendi kendine öğretme yeteneğine sahip yazılımlar oluşturmaya çalışan bir teorik yapay zeka araştırma alanı. İnsan gibi düşünebilme ve karar alma derecesine sahip. Bu süreçte, yapay zekanın olumsuz etkileri de tartışılıyor. İş gücünü yeniden şekillendireceği, bazı iş alanlarını ortadan kaldırırken yeni fırsatlar yaratacağı değerlendirilirken diğer yandan da etik sorunları, veri gizliliği endişeleri gibi konular gündemi boş bırakmıyor.

NVIDIA CEO'su Jensen Huang, 2024 sonunda dikkatleri Agent AI üzerine çekti. Kullanıcılar adına karmaşık görevleri yerine getirebilen araçlar için "YZ ajanlarının çağı geldi" dedi. OpenAI'ın
CEO'su Sam Altman, Ocak 2025'te, OpenAI'nin yapay genel zeka (AGI) oluşturma yeteneğine olan güvenini dile getirdi. Alphabet Inc. ve Google CEO'su Sundar Pichai ise yapay zekanın hayatımızın en önemli değişimi olduğunu söyleyerek dönüştürücü bir güç olduğunu ifade ediyor. Bir açıdan o da iş birliğine atıfta bulunarak yapay zeka bölünmesini önlemek için eşitlikçi yapay zeka erişiminin önemini vurguladı. Enteresan bir çıkış ise yapay zeka geliştiren Google DeepMind'ın CEO'su Demis Hassabis'ten geldi. Yapay zekanın hızla ilerlemesine ilişkin endişelerini dile getiren Hassabis, tarihsel olaylarla paralellikler kurarak, yapay zekanın potansiyel yıkıcı gücünün dikkatli bir yönetim ve gözetim gerektirdiğini öne sürdü. Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı gibi modellerden esinlenerek YZ'yi düzenlemek için uluslararası bir yönetim organının kurulmasını savunuyor. Önemli dil modeli geliştiricilerden Anthropic CEO'su Dario Amodei de YZ'nin hızlı gelişimi ve potansiyel riskleri konusunda benzer endişeleri paylaşıyor.

1956 yılında Dartmouth Konferansı'nda bilgisayar bilimcileri John McCarthy ve Marvin Minsky, 'yapay zeka' terimini ortaya atarak bu alanın resmi başlangıcını yaptı.

2050'de Ne Göreceğiz?

Dünya Ekonomik Forumu'nun İşlerin Geleceği Raporu, McKinsey'in Küresel Görünüm Raporu ile Elon Musk, Sam Altman ve Ray Kurzweil gibi teknolojide sözü geçen isimlerin görüşleri dikkate alındığında 2050 yılına kadar YZ'nin hayatın neredeyse her alanına tamamen entegre olması bekleniyor. Yapay Zeka 2041 gibi kitaplardaki senaryolar dikkate alındığında gelecekte nelerle karşılaşabiliriz?

Otomatikleşmiş Toplumlar

YZ destekli cihazlar ulaşımdan müşteri hizmetlerine kadar birçok alanda insan gücünün yerini alabilir. Robotlar ile birlikte üretim, lojistik ve sağlık sektörlerinde insan etkisi azalırken günlük yaşamda, kişisel yardımcılar olarak hizmet verebilir.

İnsanla Bütünleşme

Beyin-bilgisayar arayüzleri ve yapay zeka entegrasyonu sayesinde insan zekası artırılabilir. Gerçek zamanlı çeviri, hafıza güçlendirme ve yaratıcı problem çözme gibi yetenekler AI tarafından desteklenebilir. Belki ömür dahi uzayabilir.

YZ Destekli Yönetim ve Karar Alma Süreçleri

Devletler; politika analizi, şehir planlaması ve hukuki kararlar gibi konularda YZ'den faydalanabilir. Afetlerde hızlı karar alma ve öngörüler ile yaşam daha kolaylaşabilir.

Genel Yapay Zeka (AGI)

Ve en çok tartışılan konu: Genel yapay zeka… Bu kavram insan zekasına eş hatta daha iyi yapay zekayı tanımlıyor. Bugün dahi ulaştık mı ulaşmadık mı tartışmaları yapılırken gelecekte AGI'ın insan seviyesinde muhakeme ve problem çözme yeteneğiyle ekonomik dönüşüme yol açabileceği, ancak yanlış kullanımda yıkıcı olabileceği fikirleri dile getiriliyor.

1966'da MIT'de geliştirilen ELIZA pratikte ilk YZ programıydı. Ancak, sınırlı işlem gücü ve finansman eksikliği nedeniyle YZ araştırmaları duraksadı.

DEVRİMİN BAŞINDAYIZ

"Yapay zeka çağımızın en önemli teknolojisi. Artık kesinleşti ki 'genel bir teknoloji'. Aynı elektrik, internet, matbaa, buhar makinesi, içten yanmalı motor gibi. Yani medeniyetimiz bu teknolojiler olmadan işleyemez. Yapay zeka her alana, medeniyetimizin en ince kılcal damarlarına kadar işleyecek, yenilikler sunacak. Türkiye'de Ocak 2025 itibarıyla bizim saydığımız 379 adet yapay zeka girişimi bulunuyor. Ama bunların dışında yüzlerce ve belki binlerce yapay zeka alanında teknoloji ve çözüm geliştiren şirket daha var. Ayrıca Türkiye'nin ilk bin özel sektör şirketinin çoğunda çok önemli ve çok başarılı yapay zeka projeleri yapılıyor. Bu rakam dünyada en azından bin katıdır. Yapay zeka alanına yatırılan girişim sermayesi trilyon dolarlara ulaşıyor. Dünyanın dev şirketlerinin bu alanda harcadıkları da trilyon doları geçiyor. Yapay zeka devriminin daha başındayız. Önümüzdeki yıllarda çok heyecan verici gelişmeler olacak, sağlık, hukuk, güvenlik, otonom araçlar, akıllı evler, akıllı fabrikalar ve daha pek çok alanda hayal gibi görünen senaryolar gerçek olacak.

Halil Aksu

Türkiye Yapay Zeka İnisiyatifi Kurucusu

TEMEL SEKTÖRLERDE YZ KULLANIMI

Sağlık: YZ destekli teşhis sistemleri ve robot yardımlı cerrahi uygulamalar tedavileri kolaylaştırıyor ve başarıyı artırıyor.

Finans: Otomatik algoritmalar, YZ tabanlı dolandırıcılık tespit sistemleri, güvenliği ve verimliliği artırıyor.

Perakende: Kişiselleştirilmiş öneriler ve YZ destekli sohbet robotları, müşteri deneyimini artırırken stok yönetimi ve lojistik optimizasyonu getiriyor.

Üretim: Robot teknolojisi ve YZ tabanlı kalite kontrol sistemleri, optimizasyon sağlıyor.

PwC'ye göre 2030'a kadar yapay zeka küresel ekonomiye 15.7 trilyon dolar katkı sağlayabilir.