'Tek boynuz' çağı...
Girişim ekosistemi adeta şaha kalktı. Geçen yıldan bu yana Peak Games, Dream Games, Getir unicorn olarak tüm dünyada dikkat çekerken 16,5 milyar dolar değerlemeye ulaşan Trendyol ise decacorn büyüklüğüne ulaştı. Hepsiburada ise Nasdaq'ta halka açıldı. Bu baş döndürücü performans karşısında uzmanlar, fintech ve deeptech girişimlerinin yeni unıcorn'lara gebe olduğunu söylüyor.
Belce Örü / INBUSINESS
Gelecekte hangi girişimler patlayacak, hangi fikirler kaynak bulabilecek? Dünyanın ve Türkiye'nin önde gelen iş insanlarından henüz lise sıralarındaki gençlere kadar herkes bu sorunun peşine takılmış durumda. Bundan 5-10 yıl sonrasında hangi girişimin unicorn olacağını kestirmek çoğu zaman imkansız. Ama bugünü okuyarak ilerleyerek bir yol haritası çizmek mümkün... Rakamların diline bakmak gerekiyor önce...
KPMG Türkiye ve 212 iş birliğiyle hazırlanan Türkiye Start-up Yatırımları Raporu, Covid-19 yönelik aşılanmayla birlikte Türkiye girişim ekosistemindeki yükseliş trendinin devam ettiğini ortaya koydu. Türkiye'deki girişim ekosistemine 2020'de 186 işlemde 143 milyon dolar yatırım yapıldı. 2021'de ise işlem sayısı 129'a düşse bile yatırım hacmi rekor kırarak 1,2 milyar dolara ulaştı.
2021'in ikinci çeyreğinde kişi başına 8,8 dolar yatırım yapıldı. Bu rakam iki sene önce 1 dolar seviyesindeydi. Ekosisteme ayrıca 2021'de ku- rulan 91 milyon dolarlık beş yeni fon eklendi.
OYUNUN YILDIZI PARLADI
2020'deki toplam 143 milyon dolarlık start-up yatırımları, 2019 yılındaki yatırım tutarının yüzde 35 fazlası. Geçen yıl Türkiye'de yatırım ve hisse satışları dikkate alındığında yıldızı en çok parlayan girişimler oyun alanındaki start-up'lar oldu.
2020'nin girişimcilik ekosistemi açısından en önemli gelişmesi Sidar Şahin'in kur- duğu mobil oyun şirketi Peak Games'in 1,8 milyar dolar de- ğerlemeyle ABD'li oyun devi Zynga tarafından satın alın- masıydı. Ardından Zynga, bir başka Türk oyun firması olan Rollic'i Ağustos 2020'de 168 milyon dolara satın aldı.
Bu yıl ise e-ticaret şirketleri rağbet gördü. Yine de oyundan vazgeçilmedi. Dream Games, Ha- ziran 2021'de 155 milyon dolarlık yatırım alarak 1 milyar dolar değerleme ile unicorn'u oldu.
YOL AÇILDI
Değerlemesini beş ay içinde 850 milyon dolardan 7,6 milyar dolara yükselen Getir, mart ayında unicorn oldu. Yine bu yıl İngiltere, Hollanda, Almanya, Fransa, İspanya ve İtalya operasyonlarını başlatan Getir, Portekiz'de de hizmete başladı. Böylece Getir'in hizmet verdiği ülke sayısı Türkiye ile birlikte sekize ulaştı. Mayıs 2021'de Getir'in toplam fonlaması 1,1 milyar doları aştı.
Bir başka güzel haber ise Demet Mutlu'nun kurucusu ve CEO'su olduğu Trendyol'dan geldi. 16,5 milyar dolar değerleme ile 1,5 milyar dolar yeni yatırım alan Trendyol, Türkiye'nin ilk 'decacorn' şirketi oldu. Nisan 2021'de Alibaba, şirkete 350 milyon dolarlık ek yatırım yapmıştı. Trendyol'un kontrolünü 2018 yılında devralan Alibaba, bu işlemle hissesini yüzde 86,5'e çıkarmış oldu. Öte yandan Hepsiburada Temmuz 2021'de Nasdaq'ta halka arz edilen ilk Türk şirketi oldu.
YATIRIMLAR İSTANBUL'A
Küresel girişimcilik araştırmaları yapan Startup Genome ve Küresel Girişimcilik Ağı tarafından hazırlanan 2021 Küresel Startup Ekosistemleri Raporu (GSER) yayımladı. İstanbul, Küresel Çapta Yükselen Ekosistemler arasında 15'inci sırada yer aldı.
Dünyanın önde gelen 140 girişimcilik ekosisteminin mercek altına alındığı GSER 2021 Raporu'nda ise İstanbul, Küresel Yükselen Ekosistemler arasında 15'inci sırada yer aldı. İstanbul, son 2,5 yıl içerisinde 181 milyon doları erken aşama fonlama olmak üzere toplam 4 milyar dolar ekosistem değeri yarattı. İstanbul'da; oyun, yapay zeka, büyük veri ve veri analitiği sektörleri; yetenek, destek kaynakları ve start-up etkinlikleri açısından öne çıktı. Global bağlantılar, teknoloji tabanlı yetenek havuzu ve vergi avantajları start-up'ların İstanbul'u tercih etme eğilimlerinin temel belirleyicileri olarak gösterildi.
15 MİLYON LİRAYI AŞTI
İstanbul Kalkınma Ajansı (İST- KA) İstanbul'da güçlü ve rekabetçi bir girişimcilik ekosistemi oluşturulması için nitelikli girişimcilerin yetişmesine, katma değer yaratacak fikirlerin ticarileşmesine yönelik projeleri 2010'dan bu yana destekliyor. İstanbul'un yerli ve yabancı girişimler için uluslararası bir çekim merkezi olabilmesi İSTKA'nın en önemli hedeflerinden biri. Ajans bugüne kadar 40'ın üzerinde girişimcilik merkezi ve program ile yaklaşık 5 bin girişime hizmet verdi, 295 projeyi hayata geçirdi. İSTKA Genel Sekreteri Erkam Tüzgen bu yıl toplam bütçesi 15,2 milyon lira olan 12 projeyi hayata geçireceklerini söylüyor.
Londra merkezli araştırma şirketi Pricewaterhouse Coopers (PwC) tarafından hazırlanan "2050'de Dünya" raporuna göre 2016-2050 yılları arasında küresel ekonomi yüzde 130 büyüyecek. Bu rapordan hareketle Tüzgen, Türkiye'nin 2050 yılına kadar yüzde 3'ük oranla Avrupa'nın en hızlı büyüyen ekonomisi olacağını ifade ediyor. Bu dönüşüm dalgasını yakalayabilmemiz için ise ileri teknolojileri geliştiren ve kullanabilen, yetenekli insan kaynağı havuzumuzu oluşturmamız ve girişim ekosistemine yatırım yapmamız gerektiğini söylüyor ve ekliyor: "Bu kapsamda geleceğimizi şekillendiren alanlar; Yapay Zeka, Veri Odaklı Teknolojiler, Nesnelerin İnterneti, İleri Malzemeler, Bulut Bilişim, Blockchain ve Biyoteknoloji geleceğimizi şekillendirecek teknolojiler olmaya devam edecek."
FONLAMA ÖNEMLİ
Startup Market CEO'su Serkan Bağçe, start-up'lara yatırımın katlanarak arttığını ve bu trendin sürmesini beklediklerini belirterek "Aylık bazda rekorlar geliyor. Bu ivmelenme yeni nesil yatırım araçlarına olan bir güvenin işareti. Yasal zemine kavuşan "Hisse Bazlı Kitle Fonlama" platformları sayesinde start-up'lara yatırım yapmak ve ortak olmak artık çok kolaylaşacak. Küçük yatırımcıların da dahil olmasıyla ekosistem büyük bir gelişime sahne olacak" diyor.
ESG KRİTERLERİ - Emre Kurttepeli Endeavor Türkiye Yönetim Kurulu Başkanı
Endeavor'ın Türkiye'deki girişimcilere en büyük katkısı, onlara dünya girişimcilik ekosisteminin kapılarını, çok değerli bir network ile açmak. Burada iki farklı fayda bulunuyor; uluslararası camiada alanında en başarılı iş insanları ve mentörleriyle bir araya gelmek ve onlardan destek almak, ardından dünyanın en hızlı büyüyen girişimcilerinin olduğu büyük ve güven dolu bir gruba dahil olmak...
Yıl sonuna kadar pandeminin etkisi devam edecek ancak 2022'den umutluyuz. Pandeminin etkileri azaldıkça ekosisteme yapılan yatırımlar artacak. Çevresel, Sosyal ve Yönetişim (ESG Kriterleri) yatırım dünyasının da girişimcileri değerlendirirken dikkat ettiği konular haline geldi. BM'in 17 sürdürülebilirlik hedefine odaklanan sayısız girişimci bulabilirsiniz. Son senelerde fintech ve oyun sektörlerinde ciddi bir potansiyel var ve bunun bir süre devam edeceğini düşünüyorum. Pazarlama teknolojileri alanında çalışan girişimler için de yatırımlar hala mevcut.
AVANTAJLIYDIK Nevzat Aydın - Yemek Sepeti CEO'su
Pandemiyle özellikle girişim ekosistemindeki başarıda 'hızın ve çevikliğin' ne kadar büyük önem taşıdığını inanılmaz biçimde ortaya koydu. Global trendleri izleyen, dijital inovasyonlara öncülük eden ve start-up ruhunu koruyan bir şirket olarak, pandemi dönemine bir anlamda hazırlıklıydık. son bir buçuk senede 45 bin yeni restoranın dijitalleşerek online paket servis sistemine başlamasını sağladık. Bu restoranların yüzde 82'sinin tekil restoranlardan yani mahalle restoranlarından oluşması Yemeksepeti'nin bu dönemde yerel ekonomiye olan katkısına da dikkat çekiyor. Ayrıca, on binlerce yeni restoranın sisteme dahil olduğu bu süreçte her bir restoran ortalama olarak günde 15 sipariş alarak cirolarını büyüttü ve 9 milyona yakın tekil kullanıcı bu restoranlardan sipariş verdi.
KAYNAK YAĞMURU
Angel Effect Yönetim Kurulu Başkanı Gökhan Akar, Türkiye'de pandemi sürecinde yeni risk sermayesi şirketi (VC), yeni melek yatırım şirketleri ve platformları kurulduğunu aktarıyor. "Özellikle kurumsal VC dediğimiz yapılar filizlendi ve herkes bu alana sermayesinin bir bölümünü aktarmak niyetiyle yola çıktı" diyor.
Bu süreçteki hareketliliği ise daha ziyade pandemide tüm dünyada gerçekleşen ciddi para basımına bağlıyor. Yine pandemide yeni kurulan yerli ve yabancı fonların teknolojiye doğru akmaya başladığını belirtiyor ve ekliyor ; "Ben teknoloji şirketlerinin yakın gelecekte büyük endüstri şirketlerinin, büyük enerji şirketlerinin, büyük finans kuruluşlarının piyasa değerlemelerinin çok çok üzerinde olacağı düşüncesindeyim."
Akar "Finansal teknolojiler, lojistik, e-ticaret, sağlık teknolojileri, büyük veri, robotik teknolojiler, yapay zekâ algoritmaları, sürdürülebilir gıda ve tarım teknolojileri gibi alanlar yatırım için daha da cazip olacak" diyor.
BİLİMDE GİRİŞİM
Scalex Ventures Kurucu Ortağı Dilek Dayınlarlı teknoloji sektörünün pandemiyle birlikte ortaya çıkan bariyerlerin ortadan kalkmasında önemli bir rol oynadığını, iş hayatında verimi artırdığını ve günlük yaşamı kolaylaştırdığını anlatarak söze başlıyor. Bu dönemden girişim ekosisteminin pozitif etkilendiğini söyleyerek devam ediyor. "Girişimlere verilen değerlemeler yükseldi. Yatırım oranlarında dünya genelinde çok büyük artışlar oldu" diyor.
Geçen yıla kadar ülkede sadece 100 milyon dolar civarında yatırım olduğunu söyleyen Dayınlarlı; bu yıl Sequoia Capital, Tiger Global, Mubadala Capital, Index Ventures ve Balderton Capital gibi pek çok büyük yatırım şirketinin Türkiye'de aktif yatırımlar yapmasından duyduğu mutluluğu dile getiriyor. "Yine de Türkiye gibi büyük nüfusa ve ekonomiye sahip bir ülkede, yatırım miktarının önümüzdeki dönemde daha da artması gerekiyor" diyor ve ekliyor: "ScaleX olarak Türkiye'den çıkarak dünya çapında başarıya ulaşmış girişim sayısını artırma misyonuyla hareket ediyoruz."