Kripto para nasıl regüle edilecek?..
Kriptopara piyasası 2021'de yatırımcılarının yüreklerini hoplatmaya başladı bile. BItcoIn'in 40 bin dolar değerinin üzerine çıkmasıyla inmesi bir oldu. Ancak yükseliş trendi hala devam ediyor. Türkiye'de ise yatırımcıların ilgisi bu trende paralel artıyor. Şimdi gözler denetleyici kurumların atacağı adımlarda.
Barış Ergin / INBUSINESS
Ne borsadaki yükseliş ne döviz kurlarındaki istikrar ne de faizlerdeki gelişmeler... Özellikle yeni nesil yatırımcıların gündeminde artık sadece kriptopara var. Bitcoin fiyatının geçen ay 40 bin dolara kadar yükselmesi ve tüm kriptoparaların işlem hacminin 1 trilyon doları aşarak rekor kırması 2021'de de gündemin değişmeyeceğini gösteriyor. 2017 ile birlikte yatırım yelpazesine 'şüpheli' sıfatıyla eklenmeyi başaran kriptoparalar artık kendi ekosistemini oluşturmuş durumda. Hem dünyada hem de Türkiye'de kendi kuralları ve jargonu bulunan bir ekosistem bu... Temeli teknolojiye dayanan ancak nasıl işlediğini yatırımcılarının büyük bölümünün bilmediği -belki de umursamadığı- bir ekosistem. Şu anda Telegram gruplarından, Twitter'a, Youtube'dan internet sitelerine kadar internet bazlı her mecrada yüzlerce kanal, kişi, şirket bu 1 trilyon dolarlık hacme ulaşan piyasadan faydalanıyor. Elbette konu pek çok tartışmayı da beraberinde getiriyor. Uzun süredir tartışılan ve acil şekilde cevaplanması gereken soru şu: "Kriptopara nasıl regüle edilecek?" Bu konuda hem hükümetler hem de düzenleyici kuruluşlar çalışmalarını sürdürüyor ve 2021 belki de tüm kriptopara dünyası için dönüm noktası olacak.
PANDEMİDEN ETKİLENMEDİ
Kriptoparalar pandemi döneminden önemli ölçüde etkilenmedi. En büyük hareket 12 Mart 2020'de 7 bin 900 dolar olan Bitcoin'in ertesi gün yüzde 26,5 değer kaybederek 5 bin 800 dolara gerilemesi oldu. 18 Mart'ta 5 bin 400 dolar ile dip seviyesini gören Bitcoin'in o günden 9 Ocak 2021 tarihine kadar yükseliş trendini devam ettirdi. 22 Ekim'de 13 bin doları gören Bitcoin daha sonra tabiri caizse uçuşa geçerek 9 Ocak 2021'de 40 bin dolarla tarihi zirvesini gördü. Ne var ki bu coşku, müthiş bir düşüşle sonlandı. 13 Ocak'ta 34 bin dolar gerileyen
Bitcoin 22 Ocakta 30 bin 606 dolardı.
NEDEN YÜKSELDİ/DÜŞTÜ?
Bitcoin pandemi başladığında yaşadığı düşüşten ocak ayındaki zirvesine kadar olan 11 aylık süreçte yüzde 640,7 değer kazandı. Bu inanılmaz bir rakam. Aynı şekilde 9-22 Ocak arasındaki 13 günde yaşanan yüzde 23,5'lik gerileme de inanılmaz. Zaten bu yüksek dalgalanma potansiyeli kriptoparaları diğer yatırım araçlarından ayıran önemli bir fark. Hem kazanç fırsatı yakalamak hem de kaybetme riskinin yüksek oluşu açıkçası kriptoparaların en büyük zaafı. Nitekim Bitcoin önderliğinde pandemi dönemiyle birlikte yaşanan yükselişin özellikle eylül ayında Çin Merkez Bankası'nın dijital para kullanma planının ortaya çıkmasıyla başladığı tahmin ediliyor. Evet, tahmin ediliyor çünkü ne analiz yapabilecek somut bir veri ne de fiyatın dönemsel hareket kabiliyeti yok. Bu nedenle yükseliş için -yüzlerce yorumcu komplo teorilerinden, ciddi teknik analiz çalışmalarına kadar sürekli bu konuda konuşuyor- aslında bilinen somut bir gerekçe bulunmuyor. Tek bildiğimiz Çin Merkez Bankası'nın dijital para kullanmaya başlayacak olmasının diğer gelişmiş ülke merkez bankalarını hızla bu işe sevk edeceği. Kimse başlarda kriptopara dünyasını pek ciddiye almıyordu ancak yatırımcı ilgisinin artması ve blok zinciri teknolojisinin faydaları herkesi bu alanla ilgilenmeye zorladı. Böylece genelde teknoloji şirketleri arasında yaşanan rekabet merkez bankalarına da sıçradı. Fiziki olmayan bir dolaşım işin içinde olacağı için regüle edilmiş, güven veren bir para birimi tüm dünyada geçerlilik kazanabilir. Çin'in bu konuda ne kadar güvenlik duygusu yaratacağı tartışılır ancak nüfusu ve yurtdışında yaşayan 39 milyonu aşkın Çinli önemli bir fark yaratabilir. Aynı ödeme sistemlerinde olduğu gibi kriptoparada da rekabet olacak, ancak bu ülkeler arasında yaşanacak gibi görünüyor. Nitekim Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Başkanı Naci Ağbal, 2021'in ikinci yarısında dijital para ile ilgili pilot çalışmalara başlayacağını açıkladı.
KURUMLAR RAHATSIZ
Bu yarış telaşını yakından takip eden yatırımcıların önderliğinde hız kazanan yükselişin yerini hızlı bir gerilemeye bırakmasının sebebi ise açık. Önce Avrupa Merkez Bankası (ECB) Başkanı Christine Lagarde'dan "Kriptoparalar regüle edilmelidir" sözleri geldi. Ardından da ABD'de Hazine Bakanı adaylarından Fed eski Başkanı Janet Yellen, "Kriptoparaların terör finansmanında yoğun olarak kullanıldığından endişe ediyorum" dedi. Yellen ayrıca birçok kriptoparanın kara para aklama işlemlerinde kullanılmasını önlemek için adımlar atılması gerektiğini de söyledi. Arka arkaya gelen bu iki açıklama –tahminen- kar satışlarıyla birleşince fiyat bir anda 30 binler seviyesine indi.
TÜRKİYE'DE DURUM NE?
Türk yatırımcılar kriptopara ile yakından ilgili. Piyasada herhangi bir regülatör olmadığı için kaç Türk yatırımcısı var sorusunun cevabı hep muğlak. Net bir bilgi sadece BTC Türk ve Paribu'nun yaptığı açıklamalarda 1 milyon kullanıcının üzerinde olduklarını belirtmesi. Bugün 20'ye yakın işlem platformunun bulunduğunu ve ayrıca dünyada iki binin üzerinde kriptopara borsasının olduğunu da hesaba katarsak elbette tam bir rakam çıkartmak imkansız. Elimizdeki veriler kısıtlı da olsa BTC Türk CEO'su Özgür Güneri'nin son yükseliş üzerine yaptığı "Günlük 1 milyar dolar hacmi gördük" açıklaması önemli bir fikir verebilir: Türk yatırımcılar kriptoparayı seviyor.
Güneri, 2021'in henüz ilk ayı olmasına rağmen bugüne kadar ciddi artışlar olduğunu belirterek, şu ana kadar günlük ortalama işlem hacminin 600 milyon dolara kadar çıktığını söylüyor. Platform olarak 1 milyar dolarlık hacim sınırını aştıkları günler olduğunu da belirtiyor. Paribu CEO'su Yasin Oral ise 2020'nin başında ufak ufak hareketlerin başladığını gördüklerini söyleyerek, pandemi ile birlikte çok ciddi bir hızlanma olduğunu belirtiyor. Kriptoparaların günlük işlem hacimleri ile fiyat hareketliliğinin arasında doğru bir orantı olduğunun altını çizen Bitci Teknoloji Genel Müdürü Onur Altan Tan, "Ama genel olarak değerlendirdiğimizde son dönemde kripto paralara yönelik ülkemizde ciddi bir 'yatırım farkındalığı' oluştuğunu gözlemliyoruz" diyerek aslında artık bu pazarın hızlı para kazanma aracı olarak görülmediğinin de tespitini yapıyor. 2020'de yaşananları sanki Bitcoin'i haklı çıkarmak için bütün dünyanın uğraştığı bir yıl olarak nitelendiren Güneri'ye göre, evden çıkıp banka kasasına gidip altını bile alamamak dijital dünyanın ne kadar şart olduğunu hatırlattı. Düşük faiz de kripto paraların ekmeğine yağ sürerken Güneri oldukça önemli bir iddiayı da gündeme getiriyor: "Benim beklentim bitcoin'in gelecek beş yılda altının piyasa değerini yakalaması. Altının piyasa değeri olan 10 trilyon doları bulacak."
REGÜLASYON ŞART
Artık milyar dolarlar seviyesine çıkan işlem hacimleri elbette denetleyici kurumların da dikkatini çekiyor. Kamunun yakında kriptopara piyasasına bir düzenleme getireceğine inandığını söyleyen Güneri'nin görüşü, bu düzenlemenin 'ne bankalar kadar arkasındayım ne de regüle etmiyorum' arasında olacağı yönünde. Güneri, elde edilen karın belirli bir yüzdesinin stopajının alınmasının normal olduğunu ve bu tür bir düzenlemenin gelmesi halinde şaşırmayacağını belirterek, "Ben maliyenin bir şekilde gelip dünyada olduğu gibi 'Bitcoin mi aldın? Bunu da iki katına mı sattın? Ben aradan yüzde 10 stopajını istiyorum' demesi lazım. Bunun da bir sakıncası yok. Bence devlet bu işi yapmak için sermaye sınırı, teknik yeterlilikler gibi kurallar koymalı" diyor.
Regülasyonun ekosistem için şart olduğunu da belirten Oral ise "Sektörün kural setlerinin çok geç olmadan konulması gerekiyor" diyor.
Özgür Güneri | BTC Türk - CEO: Yatırımcı Kitlesi Değişiyor
• 2019'dan bugüne 100 kat büyüdük diyebilirim. Bitcoin 10 katına çıktı seneye de 10 katına çıkacakmış gibi tahminlerden ziyade bu alanın gelecek vaat eden bir yeni dünya olduğunu düşünmek gerekiyor. İlk etapta bize gelenler biraz daha teknolojiden ve dünyayı takip eden bir yapıya sahipti. Şimdi ise finans kesiminden, beyaz yakalı çalışanlara kadar aslında bu işe başta mesafeli davrananlar da gelmeye başladı. Gittikçe de sayıları artıyor ve çabuk adapte oluyorlar.
• Kamunun yakında kriptopara piyasasına bir düzenleme getirmesini bekliyorum. Bu düzenleme 'ne bankalar kadar arkasındayım ne de regüle etmiyorum' arasında olabilir. Yatırımcıların elde ettiği karın belirli bir yüzdesinin stopajının alınması normal.
• Devletin bu kriptopara alım satımı yapan platformlar için kriterler belirlemesi gerekiyor. Sermaye, teknik yeterlilik, iş yapış kuralları... Herkesin bu işe girmesi ancak bu sayede engellenebilir.
Onur Altan Tan: | Bitci Teknoloji - Genel Müdür Coin'ler Azalacak
• Genel olarak değerlendirdiğimizde son dönemde kriptoparalara yönelik ülkemizde ciddi bir 'yatırım farkındalığı' oluştuğunu gözlemliyorum. Artık bu pazar hızlı para kazanma aracı olarak görülmekten çıkıyor.
• Eskiden sadece birkaç haftada 2-3 katlık yükselişler peşinde koşanların bugün kriptopara piyasasına çok daha uzun vadeli bakabiliyor. Evet, fiyat hareketleri hacimdeki bu yükselişte önemli bir paya sahip ama bence temel sebep artık kriptoparaların bu ekonomik sistemin önemli unsurlarından biri olduğunun tüm dünyada kabul görmesi.
• Daha çok Bitcoin, Ripple ve Ethereum konuşulsa da aslında piyasadaki toplam coin sayısı binlerce. Bu coin'lerin yüzde 90'ından fazlası orta vadede hayatımızdan çıkacak. Bunun nedeni ise kullanım davalarının çok net olmaması. Bunun aslında en temel göstergelerinden biri de likidite. Likidite olmadığında çok küçük hacimlerle çok büyük fiyat hareketleri yaratmak mümkün oluyor. Bu konsolidasyonla piyasadaki dalgalanma da ciddi biçimde azalacak.
• Merkez Bankaları'nın dijital para birimi çıkarma projeleri tüm dünyada hız kazanıyor. Bu durum kriptoparaların güvenilirliğine de ciddi katkılar sağlıyor. Bu açıdan 2021 ve ötesinde, kripto paraların çok daha fazla hayatımızda olacağına inanıyorum.
Yasin Oral | Paribu - CEO Soğuk Cüzdan Geliyor
• 2020'nin başında piyasalarda hareketlenme başlamıştı. Pandemi ile birlikte çok ciddi bir hızlanma yaşandı. Bir önceki yıla göre yüzde 130'luk bir büyüme ile karşılaştık. 30-40 milyon dolar işlem hacmi varken ağustosta rakam 100 milyon dolara çıktı. Son olarak da 500 milyon dolar işlem hacmi gördük. Kullanıcı sayımızda bir buçuk milyona ulaştı.
• Regülasyonun ekosistem için şart. Ama sektörün içinde kendi kendine bir regülasyon oluştu. Biz burada olabilecek her şeyi razıyız. Regülasyon gelmesi bizi mutlu eder. Sektörün kural setlerinin çok geç olmadan konulması gerekiyor. Foreks işindeki gibi bir algının oluşması istemiyoruz. Hatta bunun için karımızdan da feragat ediyoruz. Bunun sonucu olarak da kullanıcların kripto paraları artık bir yatırım aracı olarak gördüğüne şahit oluyoruz.
• Soğuk cüzdan konusunda yeni bir yatırım planımız var. Sadece Türkiye'de değil bütün dünyaya verdiğimiz bir hizmet olacak. Bankalardaki saklama şubelerinin bir benzerini yaratacağız. Yakın zamanda duyurusunu yapacağız. Kripto paraların güvenliğin yetkilendirilmesi, saklanması konusunda şu anda bir açık var. Dünyada bunu yapan bazı firmalar var. Ancak biz sorunların tamamını çözdük.
5 BÜYÜK KRİPTOPARA
Bitcoin: Açık bir koddur. Kullanıcılarına güvenli, şeffaf, hızlı ve düşük maliyetli bir transfer işlem olanağı sağlar. Merkezi olmadığı için sistemin bir kişi veya grup tarafından kapatılması mümkün değildir. Kullanıcılarının kolayca, miktar sınırlaması olmaksızın transfer işlemi yapmasını mümkün kılar ve transferler açık şekilde gözlemlenebilir.
Ethereum: Merkezi olmayan bir uygulama mağazası ve merkezi olmayan internet olarak hizmet veren bir yazılım platformu. Bu sistemin uygulamaları ve programları çalıştırabilmesi için bir para birimine ihtiyacı var: Ether (ETH). ETH, dünyanın herhangi bir yerinde bir kişiden diğerine anında gönderilebilen dijital paradır.
Tether: Bitcoin gibi dijital bilgilerin kopyalanmak yerine dağıtılmasına izin veren blokzincir teknolojisini kullanıyor. Tether istikrarlı bir yatırım aracı olmak üzere tasarlandı. Kriptoparaların oynaklığından endişe eden, kriptopara dünyasına adım atmaya çekinen yatırımcılara, değeri ABD Doları'na endekslenmiş güvenli bir yatırım aracı sundu. Verilen her Tether için, rezerv olarak tutulan eşdeğer miktarda USD tutuluyor.
Ripple (XRP): 2012'de Jed McCaleb ve Chris Larsen tarafından piyasaya sürülen bir teknoloji. Amacı, hem dijital ödeme ağı hem de kriptopara birimi olarak hareket etmekti. Bankacılık ve finans sektöründe hızlı ve daha az masraflı bir ödeme sistemi kurmayı amaçlayan Ripple'ın kriptoparası XRP, kullanıcılarına saniyeler içinde transfer imkanı sağlar.
Litecoin: Temelde açık kaynak kodlu, eşler arası ve merkezi olmayan bir para birimidir. Bu sayede kullanıcılarına neredeyse sıfır maliyet ile ödeme yapma imkanı sunar. Litecoin, matematiğin gücü ile güvence altına alınan ve kullanıcılarının finansmanlarını yönetmelerine izin veren küresel bir ödeme ağı olarak tasarlandı.